Βιβλίο, όπως πατρίδα

Στη διάλεξή του με τίτλο "Το Βιβλίο"*, ο Μπόρχες χρησιμοποιεί κάπου ως σημείο εκκίνησης την άποψη του Χάινε για τους Εβραίους, ότι είναι ο λαός που έχει ως πατρίδα του ένα βιβλίο (τη Βίβλο)**, για να συνεχίσει με την ιδέα ότι κάθε χώρα πρέπει να εκπροσωπείται από ένα βιβλίο ή ένα συγγραφέα. Για παράδειγμα, η Αγγλία έχει τον Σαίξπηρ, η Ισπανία τον Θερβάντες. Θα μπορούσαμε, υποθέτω, να προσθέσουμε, στο βιβλίο και τον συγγραφέα, τη γλώσσα. Τώρα που το σκέφτομαι, ποτέ δεν μπόρεσα να ταυτίσω τους σύγχρονους Αιγυπτίους με το λαό των Φαραώ. Τα ιερογλυφικά και η γλώσσα των γεννητόρων τους τους είναι τόσο άγνωστα όσο και σε εμάς. Η άποψη αυτή του Μπόρχες έχει ενδιαφέρουσες προεκτάσεις. Ο Αλέξανδρος, για παράδειγμα, είχε πατρίδα που το όνομά της είναι Ιλιάδα (με αυτή κοιμόταν στο προσκέφαλό του), που το όνομά της είναι Όμηρος, που το όνομά της, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε, είναι τα Ελληνικά.

Κάποιος που σκέπτεται με όρους εθνικής καθαρότητας θα έλεγε ότι είμαι κατά τα τρία τέταρτα Δωριεύς-Κρης και κατά το ένα τέταρτο Δωριεύς από την Αλικαρνασσό της Δωρικής Εξάπολης. Ωστόσο, είναι πιθανό, όπως και για κάθε Κρητικό, κάποιος από τους παραποτάμους του αίματός μου να κυλάει με ιαχές Σαρακηνών πειρατών, σαν και αυτές που νομίζω ότι ακούω τις στιγμές της οργής μου. Ποιος ξέρει πόσοι άλλοι παραπόταμοι και ποιας προέλευσης κάνουν το ποτάμι που είμαι. Ωστόσο, δεν ξέρω τι σημασία έχει αυτό, αφού και εγώ, όταν διαβάζω τον Όμηρο στο πρωτότυπο, παρά το ότι η δική μου γλώσσα είναι κάπως γερασμένη, πλαδαρή και φαφούτα σε σχέση με τη δική του, αναγνωρίζω την πατρίδα μου, την ίδια πατρίδα με αυτή του Αλέξανδρου και της παρέας του. Κατά αυτή την έννοια, μοιράζομαι την ίδια πατρίδα με τον Αλέξανδρο, και ας μην έχω επισκεφθεί ποτέ τη Μακεδονία. Αναρωτιέμαι αν όταν οι Πουγουδουμίτες, ο κ. Γκρουέφσκι, πιάνουν την Ιλιάδα στα χέρια τους, στην αυθεντική της γλώσσα, υπάρχουν δέκα λέξεις που να μπορούν να καλέσουν «πατρίδα τους», ακόμη και αν τους τις μεταφέραμε ηχητικά. Ο Όμηρος δεν είναι η πατρίδα τους. Η γλώσσα της χαράς και της λύπης τους είναι διαφορετική, η πατρίδα τους είναι άλλη.

Αν είχαν γίνει και για μένα ξένα ο Όμηρος και η Ιλιάδα, αν δεν αποκαλούσα τη θάλασσα και τον θάνατο με αυτά τα ονόματα, μήπως θα ήταν εξίσου αυθαίρετο να λέω ότι είμαι Έλληνας ή Μακεδόνας όσο και ένας Κινέζος ή Ολλανδός, και ας αποδείκνυε η εξέταση του DNA μου ότι θα μπορούσα κάλλιστα να ζω στην αρχαία Πέλλα, Αθήνα ή Φαιστό; Φίλοι Πουγουδουμίτες, βρείτε τον δικό σας συγγραφέα, βρείτε το δικό σας βιβλίο, στη δική σας γλώσσα, και θα έχετε βρει τη γνήσια πατρίδα σας. Μέχρι τότε, όσο και αν ωρύεστε, με όσες αποφάσεις και αν αποκληθείτε «Μακεδονία», θα είστε αρίζωτοι, πλάνητες και πλανεμένοι.

* Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Δοκίμια, Μετάφραση, Επιμέλεια, Σχόλια, Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
** Φυσικά, τον καιρό εκείνο δεν υπήρχε κράτος του Ισραήλ.

Υ.Γ. Η αποστροφή μου για τον εθνικισμό δεν με καθιστά περισσότερο ανεκτικό στον εθνικισμό των άλλων. Δύο ομάδες ανθρώπων σε διαφορετικές χώρες αυτοπροσδιορίζονται ως Μακεδόνες (ας κρίνει ο καθένας με τα δικά του κριτήρια πόσο βάσιμο είναι αυτό για κάθε πλευρά). Η έντιμη και πρακτική για πολλούς λόγους λύση είναι η χώρα που επιθυμεί να προσδιορίζεται έτσι να προσθέσει τουλάχιστον ένα γεωγραφικό προσδιορισμό. Η άρνησή τους να το κάνουν αυτό εγείρει βάσιμες υποψίες (που ενισχύονται από τη συμπεριφορά τους) ότι επιθυμία τους είναι να έχουν μονοπώλιο του όρου, να διατηρήσουν τις όποιες εδαφικές και άλλες βλέψεις τους και να καλλιεργούν τον αλυτρωτισμό. Δεν έχω καμία ανοχή και καμία κατανόηση σε αυτή τη στάση. Ας αφεθούν να χτυπιούνται όσο θέλουν, μέχρι να δείξουν λίγη ψυχραιμία και πραγματισμό, εισπράττοντας ένα σταθερό και ήρεμο «Όχι».