Έλληνας αναδρομικά

- Εμένα είπες Έλληνα, ρε;!

.

Άκουσα σήμερα στον ραδιοσταθμό του ΣΚΑΪ ότι στο πλαίσιο του άνευ νοήματος, κατά τη γνώμη μου, διαγωνισμού για την ανάδειξη του μεγαλύτερου Έλληνα, κάποιοι πρότειναν τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό Ι. Αναρωτιέμαι αν μπορεί να κληθεί Έλληνας κάποιος με καταγωγή από εκρωμαϊσμένη θρακική οικογένεια χωρικών* (οι Θράκες ήταν φυλές βαρβάρων κατά την αρχαιότητα, πλην των ελληνικών αποικιών) που έμαθε αργότερα τα Ελληνικά (μητρική του γλώσσα είχε τα λατινικά), ηγούνταν μιας μεγάλης πολυεθνικής αυτοκρατορίας και ενδεχομένως ο ίδιος να μην το έπαιρνε τόσο καλά αν τον αποκαλούσες «Έλληνα» (στα πρώιμα βυζαντινά χρόνια, όταν ο χριστιανισμός εξαπλωνόταν, αυτός ο χαρακτηρισμός ήταν για πολλούς ύβρις). Αν και σίγουρα το Βυζάντιο είναι στοιχείο της σημερινής μας ταυτότητας, δεν γνωρίζω κατά πόσο μπορούμε να προβάλλουμε με τόση ελαφρότητα αυτή, τη σημερινή μας ταυτότητα προς τα πίσω στο χρόνο, ιδίως σε ανθρώπους που μάλλον με κανένα τρόπο δεν θα αυτοπροσδιορίζονταν έτσι.

Τον Περικλή, σίγουρα μπορείς να τον πεις Έλληνα, μπορείς ενδεχομένως να αποκαλέσεις έτσι κάποιον αυτοκράτορα της ύστερης περιόδου του Βυζαντίου, αλλά μπορείς να αποκαλέσεις «Έλληνα», έτσι απλά, τον Ιουστινιανό; Έχει η εθνική ταυτότητα αναδρομική ισχύ;

.

Προσθήκη
Σκεφτόμουν κατά τι ήταν ο Ιουστινιανός περισσότερο Έλληνας σε σύγκριση με οποιονδήποτε άλλο Ρωμαίο αυτοκράτορα που είχε προηγηθεί, όταν σκέφτηκα ότι η ειρωνεία είναι ότι οι άνθρωποι της εποχής του Ιουστινιανού δεν θα είχαν κανένα πρόβλημα να αποκαλέσουν «Έλληνα» τον Ιούλιο Καίσαρα - ή οποιονδήποτε άλλο που δεν θα ήταν χριστιανός, με αποκλειστικό κριτήριο τη θρησκεία του. Aν ήσουν χριστιανός τότε, δεν μπορούσες και ούτε ήθελες να ονομάζεσαι Έλληνας, σήμερα, οι φανατικοί χριστιανοί της χώρας μας προσπαθούν μας πείσουν για το αντίθετο, ότι αν δεν είμαστε χριστιανοί, δεν είμαστε «πραγματικοί» Έλληνες. Η εθνική ταυτότητα είναι μια τόσο ελαστική έννοια, ώστε πολλές φορές τα πάνω έρχονται κάτω και το μαύρο γίνεται άσπρο.

.
* Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Ζ.