Πέμπτη, Σεπτεμβρίου 04, 2008

Μια άλλη αντίληψη για την οικολογία

Ανάγκη υπογραφής ενός νέου συμβολαίου με τη φύση και τα πλάσματά της.

Διαπιστώνω ότι η κυρίαρχη άποψη για την οικολογία και την προστασία του περιβάλλοντος είναι ότι έτσι πρέπει να κάνουμε διότι αυτό είναι το μεσομακροπρόθεσμο συμφέρον μας, διότι το «χρωστάμε στα παιδιά μας». Προστατεύουμε διάφορα είδη ζώων και φυτών διότι η εξαφάνισή τους δεν μας «συμφέρει». Δεν καίμε τα δάση «για να έχουμε οξυγόνο και να κάνουμε εκδρομές». Προστατεύουμε τις ακτές μας για να έχουμε ένα μέρος να περνάμε τις διακοπές μας και, φυσικά, για τον τουρισμό. Προστατεύουμε τη θάλασσα και τα πλάσματά της διότι είναι πλούτος κ.λπ. κ.λπ.

Διαπιστώνετε κάτι; Το βασικό κίνητρο που προβάλλεται για να προστατεύουμε το περιβάλλον είναι το ίδιο που μας κάνει να το καταστρέφουμε, είναι ο υπέρμετρος εγωισμός μας που μας κάνει να νομίζουμε ότι είμαστε το κέντρο του σύμπαντος και ο λόγος ύπαρξης των πάντων, από το όμορφο βότσαλο της παραλίας, μέχρι τους γαλαξίες, τα νεφελώματα και τον ασύλληπτο χώρο που μας περιβάλλει. Με βάση αυτή την αντίληψη, αν βρούμε τρόπο να εξαφανίζουμε είδη ζώων και φυτών, να μιαίνουμε τον αέρα, τη γη και το νερό χωρίς τιμωρία, για το συμφέρον μας, δεν υπάρχει κανένας ουσιαστικός λόγος για να μην το κάνουμε. Έχουμε κάθε δικαίωμα να μετατρέψουμε τη γη σε ένα απέραντο αγροτο-βιομηχανο-οικιστικό σύμπλεγμα χρησιμοποιώντας όλους τους πόρους της για τους σκοπούς μας. Μεταλλαγμένα; Είναι ασφαλή; Τότε ναι.

Αυτή η προσέγγιση της οικολογίας μου είναι αποκρουστική. Ο «οικολόγος» σε αυτή την περίπτωση δεν διαφέρει ποιοτικά, ηθικά από τον καταστροφέα του περιβάλλοντος, παρά μόνο ως προς τους υπολογισμούς του. Ακούω πολλούς να παραπονούνται ότι μερικές φορές η οικολογία μοιάζει με θρησκεία. Έτσι πρέπει. Όχι ακριβώς βέβαια με θρησκεία, αλλά με κάτι καλύτερο, κάτι ανώτερο, ένα πνευματικό μονοπάτι, ένα τρόπο να αντιλαμβανόμαστε τη θέση μας στον κόσμο, ένα μπούσουλα. Ολοκληρωμένη οικολογική συνείδηση είναι η συνειδητοποίηση ότι είμαστε μέρος ενός όλου, ότι τα άλλα πλάσματα της φύσης, φυτά και ζώα, δεν είναι απλώς περιουσιακά μας στοιχεία, κτήματα, αλλά έχουν τα ίδια δικαιώματα με εμάς στη ζωή. Ολοκληρωμένη οικολογική συνείδηση είναι η συνειδητοποίηση ότι οφείλουμε να περπατάμε ελαφριά στον πλανήτη, προκαλώντας τον λιγότερο δυνατό πόνο και προσφέροντας όπου μπορούμε λίγη ανακούφιση. Στο κάτω-κάτω, αν πρέπει να έχουμε μια θρησκεία, ποια καλύτερη από το να λατρέψουμε τη φύση και να έχουμε ναό τον πλανήτη, τα βουνά, τις πεδιάδες, τις θάλασσες; Τι ανώτερο από το σεβασμό κάθε ζωής και την αγία ευσπλαχνία; Τα αραχνιασμένα δόγματα στρυφνών, διεστραμμένων ιερέων;

Κάναμε ένα θεμελιώδες λάθος από τα βάθη της ιστορία μας. Θεωρήσαμε ότι για να επιβιώσουμε στη φύση πρέπει να γίνουμε αμείλικτοι δυνάστες της. Λατρέψαμε την ισχύ. Θεωρήσαμε ότι το πλάσμα τη σάρκα του οποίου έπρεπε να φάμε δεν είχε άλλο προορισμό παρά μόνο να φαγωθεί και δεν αξίζε καμίας προσοχής και σεβασμού από τη στιγμή που ήταν στο απόλυτο έλεός μας. Το ζώο που μας απειλούσε έπρεπε να κυνηγηθεί μέχρι τον αφανισμό. Αρχίσαμε να κατηγοριοποιούμε, να ιεραρχούμε και να βάζουμε τον κόσμο σε κουτάκια που εξυπηρετούσαν εμάς. Διαιρέσαμε και κατακερματίσαμε τον κόσμο. Νομίσαμε, σαν ανόητα παιδιά που είμαστε, ότι μπορούσαμε να χρησιμοποιούμε την ευφυΐα μας γενόμενοι δυνάστες του πλανήτη και των πλασμάτων του ατιμώρητα, και γίναμε οι ίδιοι τιμωροί και δήμιοι του εαυτού μας. Βλέπετε, όταν αρχίσεις να διαιρείς και να κατακερματίζεις τον κόσμο δεν υπάρχει τέλος. Γιατί τα ζώα και όχι άλλοι άνθρωποι ή ομάδες ανθρώπων; Το ωφελιμιστικό κριτήριο και ο κατακερματισμός με βάση το τι μας εξυπηρετεί μπορεί εξίσου εύκολα να οδηγήσει, όπως και συμβαίνει, στη διαίρεση της ανθρωπότητας, στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, στη δουλεία, στο φόνο, στη σφαγή, στη γενοκτονία και σε μύρια άλλα δεινά. Δηλητηριάσαμε τους εαυτούς μας ηθικά και αυτοακρωτηριαστήκαμε πνευματικά. Και όμως, κάποιοι «άγριοι» μπορούσαν μέχρι και πρόσφατα να αντιλαμβάνονται ότι η ανάγκη τους να κυνηγήσουν ένα ζώο για να επιβιώσουν δεν σήμαινε ότι η αξία της ζωής αυτού του ζώου ήταν μικρότερη από την αξία της δικής τους ζωής. Εξάλλου, η αρκούδα που ήταν σήμερα το θήραμά τους θα μπορούσε σε άλλες περιστάσεις να ήταν ο θύτης τους.

Είναι ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με το περιβάλλον, με τον κόσμο. Τον άνθρωπο - άρπαγα πρέπει να διαδεχθεί ο άνθρωπος - κηπουρός - φροντιστής του κόσμου. Πιστεύω στην ανάγκη της «υπογραφής» μιας νέας σύμβασης, ενός new deal με τον πλανήτη και τη φύση. Αυτό είναι αναγκαίο για να ζήσουμε και εμείς πιο ευτυχισμένοι, χωρίς τα δεινά που επισωρεύσαμε οι ίδιοι πάνω μας, χωρίς το δηλητήριο. Οι κανόνες των παλιών θρησκειών είναι ανεπαρκείς, ακόμη χειρότερα, καταστροφικοί, ιδίως οι θρησκείες της ερήμου διαιωνίζουν την ασθένεια, δηλητηριάζουν το πνεύμα, δεν σώζουν. Πρέπει οι ίδιοι να μειώσουμε τον πληθυσμό μας, να αντικαταστήσουμε τη ακόρεστη πείνα της κατανάλωσης με την αξία της διατήρησης και της συντήρησης, πρέπει να μάθουμε να ανοίγουμε λιγότερο το στερεοφωνικό και να ακούμε περισσότερο αυτά που μας τραγουδούν τα πουλιά και μας ψιθυρίζει ο άνεμος. Να αγαπάμε τους μεγάλους και ανοικτούς χώρους και όχι τα βρώμικα στενά και τις φτηνές ηδονές. Να φοβόμαστε λιγότερο τη ζέστη και το κρύο, για να χαιρόμαστε κάθε εποχή. Να μην ανάβουμε τόσο πολύ το φως, για να απολαμβάνουμε τον έναστρο ουρανό και το απαράμιλλο μεγαλείο του που έλκει κάθε ευγενική και πεπαιδευμένη ψυχή με ηδονές ανώτερες και ατελεύτητες. Η παράνοια πρέπει να σταματήσει, ο άνθρωπος πρέπει να κάνει σήμερα μια μεγάλη στροφή χωρίς προηγούμενο στην ιστορία του, καθώς τα περιθώρια επιλογής μοιάζουν να εξαντλούνται. Ο άνθρωπος πεθαίνει, ο άνθρωπος πέθανε, ζήτω ο άνθρωπος.

Είμαι New Age; Είμαι ουτοπικός; Δεν ξέρω, μου αρέσει να αφήνω και εγώ πού και πού τη φαντασία μου να ξεμουδιάζει.

ἦσαν δὲ κτίλα πάντα καὶ ἀνθρώποισι προσηνῆ,
θῆρές τ' οἰωνοί τε, φιλοφροσύνη τε δεδήει.

(Όλα τα πλάσματα ήταν ήμερα και φιλικά στους ανθρώπους,
και τα θηρία και τα πουλιά, και η αγάπη άστραφτε -

14 σχόλια:

Lion είπε...

Καλησπερα,

δεν χρειαζεται να πω το ποσο συμφωνω. Αν και οτιδηποτε εχει να κανει με θρησκεια με απωθει - δεν βρισκω αλλη προσεγγιση στην οικολογια απο την αυθαιρετη, την "θρησκευτικη". Προστατευω το περιβαλλον γιατι ... ετσι θελω. Ετσι εχω επιλεξει, χωρις να το δικαιολογω με καποιο τωρινο ειτε μελλοντικο οφελος.

Παω μονο λιγο πιο περα απο εσενα αγαπητε Περαστικε. Πιστευω οτι το περιβαλλον μας εχει γραμμενους. Οπως εχω γραψει και παλιοτερα, ακομα και αν ξαμολησουμε ολα μας τα δηλητηρια, ολα μας τα πυρηνικα μαζεμενα, η φυση το πολυ σε 700.000 χρονια θα μας εχει ξεχασει. Ενα χρονικο τιποτα δηλαδη.

Δεν θεωρω λοιπον οτι προστατευω το περιβαλλον. Πρωτον δεν εχει την αναγκη μου. Δευτερον και να ηθελα δεν θα μπορουσα. Απο που και ως που γνωριζω εγω τι ειναι καλο για το περιβαλλον; Εδω δεν ξερουμε τι κρυβει το χωμα που παταμε. Εδω δεν ξερουμε τι καιρο θα κανει αυριο. Θα ασχοληθουμε με τοσο πολυπλοκα και χαοτικα συστηματα οπως ενας πλανητης;

Προσπαθω λοιπον οσο μπορω να μην καταστρεφω. Απο την "προστασια" ειμαι πολυ μακρυα. Το μονο που προστατευω ειναι ανυπερασπιστα ζωα (ιδιως τα αδεσποτα). Ο λογος ειναι απλος. Αν δεν το κανω, εχω εφιαλτες.

Greek Rider είπε...

Αυτοί που είχαν ως θρησκεία τους τη λατρεία της φύσης, με την αλληγορική αλλά και κυριολεκτική έννοια, ήταν οι αρχαίοι Έλληνες.

Κατόπιν επί χριστιανισμού τα πράγματα άλλαξαν με προτροπές του τύπου: "...αυξάνεστε πληθύνεστε και κατακυριεύσατε της γης. ..".

Τέλος, θεοποιήσαμε και τον ωφελιμισμό με τα αποτελέσματα που βλέπουμε σήμερα.

resident είπε...

Δεν θεωρώ τον κόσμο «καλό κατασκεύασμα».Το μόνο που θέλω είναι να μειωθεί ο πόνος στα αθώα πλάσματα.

ellinida είπε...

Ετσι ακριβώς. Και φεύγω με ένα μεγάλο χαμόγελο.

resident είπε...

Με άλλα λόγια δεν νιώθω σεβασμό για τη φύση.Tην βλέπω σαν μια άγρια φόνισσα.
Απλά σκύβω πάνω από τα θύματα της ζωής και αναρωτιέμαι γιατί τόσος πόνος.

Περαστικός είπε...

Καλημέρα σας,

Dralion, σωστά, το θέμα είναι να μην καταστρέφουμε, να μη δημιουργούμε πρόσθετο πόνο και, αν μπορούμε, να βοηθάμε κάπου, κάπου. Όπως κάνεις εσύ. Σήμερα, αυτό εννοούμε λέγοντας προστασία, συγκρίνοντας με την γενική καταστροφική και ανεύθυνη συμπεριφορά του ανθρώπου. Πράγματι, η φύση δεν έχει προτιμήσεις, σήμερα είμαστε ένας πράσινος πλανήτης γεμάτος ζωή, αύριο... Άρης. Προτιμώ όμως μια ανθρωπότητα που ενδιαφέρεται για τα άλλα πλάσματα και τη διατήρηση της ζωής παρά μια ανθρωπότητα που σκορπά τη μόλυνση, το θάνατο και τον πόνο.

Γεγονός είναι, Greek Rider, ότι έχω μια συμπάθεια στην αρχαία θρησκεία, ιδίως έτσι όπως διαμορφώθηκε κάποια στιγμή, όταν καταργήθηκαν οι θυσίες ζώων. Περισσότερο όταν τη συγκρίνω με τη σημερινή θρησκεία μας, με τις στρεβλές αξίες που προσκυνά «άλιωτους» και πτώματα. Προτιμώ να «λατρεύω» τον πατέρα Ήλιο και τη μάνα Γη. Σε αυτούς δεν οφείλω, κυριολεκτικά και όχι φανταστικά, την ύπαρξή μου; Σου δίνει μια δύναμη και μια άλλη αντίληψη του κόσμου το να βγαίνεις έξω το πρωί, να αισθάνεσαι τη ζεστασιά του ήλιου και να λες "καλημέρα Πατέρα" ή μυρίζεις το νοτισμένο χώμα που είναι έτοιμο να πετάξει τους βλαστούς και να λες "καλημέρα Μητέρα" :-) Κάτι ήξεραν οι παλιοί. Από πλευράς αισθητικής μου λέει κάτι παραπάνω αυτό και η θρησκεία είναι αισθητική.
Ωχ, τώρα θα με πουν και αρχαιολάτρη και νεο-παγανιστή (δεν μου καίγεται καρφί).

Resident, συμφωνώ. Το θέμα είναι να μην τον κάνουμε εμείς ακόμη χειρότερο.

Γεια σου, Ellinida :)

Περαστικός είπε...

Resident, γράφαμε μαζί. Σε καταλαβαίνω απόλυτα. Προσπαθώ να βρω κάτι που να κάνει λίγο πιο ανεκτή την κατάσταση. Υπάρχει άραγε κάποιο νόημα που δεν μπορούμε να διακρίνουμε στην παρούσα κατάστασή μας; Αυτό βέβαια μας βάζει στη μεταφυσική σκέψη και θεωρώ ότι είναι καλύτερο κάτι τέτοιο να το αναζητούμε μόνοι μας, συντροφιά ίσως με τα βιβλία των φιλοσόφων και βασιζόμενοι στην ατομικής μας αντίληψη της εμπειρίας. Τουλάχιστον, αφού αποφασίζουμε να κάνουμε υπομονή εξαντλώντας όση ζωή έχουμε σε αυτή την κατάσταση ύπαρξης, ας προσπαθήσουμε να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε, να μη ζήσουμε ως δυνάστες και καταστροφείς των άλλων πλασμάτων, όσο μπορούμε (δυστυχώς, όσο και να προσπαθήσεις, θα προκαλέσεις πόνο και θάνατο). Βρίσκω και εγώ δυσβάστακτη αυτή την ύπαρξη. Το απόσπασμα από «Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου», του Γκαίτε, που έχεις στην αρχή του μπλογκ σου είναι εξαιρετικό και προτρέπω όσους δεν το έχουν υπόψη τους να το διαβάσουν.

Περαστικός είπε...

Αυτό που με απασχολεί είναι, από τη στιγμή που έιμαστε εδώ, πώς θα ήταν καλύτερο να πορευτούμε, με ποια βάση, ποια κατεύθυνση.

resident είπε...

Δεν βλέπω νόημα περαστικέ και αυτό είναι το άσχημο της υπόθεσης .

Αφού το ανέφερες να συμπληρώσω ένα κομμάτι από τον Βερθερο που παρέλειψα στο προφίλ λόγω έλλειψης χώρου :
«….Μπορείς να πεις: Αυτό είναι! όταν όλα περνούν δίπλα σου; Όταν όλα κυλούν με την ταχύτητα του κεραυνού, όταν σπάνια εξαντλούν ολόκληρη τη δύναμη της ύπαρξης τους και αλίμονο! παρασύρονται από το ρεύμα, βυθίζονται και τσακίζονται στους βράχους ;....»

Πορευόμαστε άλλες φορές κλείνοντας τα μάτια,άλλες πιάνοντας το μαχαίρι κι άλλες ανοίγοντας αγκαλιά.
Και βέβαια οι σκέψεις που γράφεις είναι πολύ καλές.

doctor είπε...

Δυστυχώς στην φύση επικρατεί ο "law of nature" που είναι το δίκαιο του ισχυρού.
Ίσως εμείς οι άνθρωποι να είμαστε παρά φύσιν.
Δεν ξέρω τι να πω...

doctor

x-ray είπε...

Να γίνει η φαντασία σου δόγμα.

[και ο επίσημος σχολιαστής σου, πρόβατο. Όλο γκρίνια είναι] :)

Περαστικός είπε...

Δεν ξέρω, Resident, διστάζω να πω ότι υπάρχει ή δεν υπάρχει νόημα.

Doctor, η φύση είναι μια σκηνή θεάτρου όπου πολλά επιτρέπονται, εμείς μπορούμε, σε κάποια πλαίσια, να επιλέξουμε το ρόλο μας.

Δόγμα; Ωχ, ελπίζω όχι X-ray. Ο επίσημος σχολιαστής είναι ένας στριμμένος ενοχλητικός. Τον ανέχομαι γιατί πού αλλού θα βρει δουλειά;

busy bee είπε...

Σε συγχαίρω για το άρθρο σου!
Καταπληκτικό με αντιπροσωπεύει και με καλύπτει απόλυτα!
Αν μπορούσαμε όλοι να αντιλαμβανόμαστε, τουλάχιστον τέτοια θέματα, από κοινού!
Ώρα καλή!

Περαστικός είπε...

Γεια σου busy bee, φοβάμαι όμως πως δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα, καμία σχέση με τη χυδαιότητα που είναι η πλειονότητα των ανθρώπων.