Οι ευγενείς άγριοι, οι πτωχοί τω πνεύματι και ιστορίες για αγρίους

«...Θεωρώντας την σήμερον τινάς τους ανθρώπους, πρέπει να ανατριχιάζη από τοιούτον ελλεινόν θέαμα, ευρίσκοντας πολλά μεγαλαιτέραν διαφοράν από έναν άνθρωπον εις άλλον, παρά από άνθρωπον εις ένα ζώον.» Ελληνική Νομαρχία

Ως συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης, περί ηθών των "απλών" ή "μέσων" ανθρώπων, δεν μπορώ να μην αναφερθώ σε αυτή την τεράστια ανοησία, σε αυτή την σάπια πατάτα που υπονοείται σε κάθε ουτοπική ιδεολογία και ιδιαίτερα σε κάποιες θρησκείες, ακόμη και αν αυτή έρχεται σε αντίθεση με το βασικό δίδαγμά τους περί αμαρτωλού από τη γέννησή του ανθρώπου (βλ. Χριστιανισμός). Πρόκειται για ένα σημείο όπου αθεϊστικές, ουτοπικές ιδεολογίες και θρησκεία, χωρίς να το πολυαντιλαμβάνονται, συναντώνται.

Ο ουμανισμός δημιούργησε το πρότυπο του ευγενούς αγρίου, ενός υποτιθέμενου ανθρώπου-υποδείγματος που χωρίς τις στρεβλώσεις και τη μόλυνση του πολιτισμού χαρακτηρίζεται από φυσική αγνότητα, καλοσύνη και ικανότητα καθαρής αντίληψης των πραγμάτων. Αυτή η σύλληψη υπονοείται από ιδεολογίες όπως ο αναρχισμός, σύμφωνα με τις οποίες αρκεί να εξαλείψουμε τις δομές εξουσίας και οι άνθρωποι θα οργανωθούν από μόνοι τους με βάση κάποιες αρχές δικαιοσύνης και σεβόμενοι ο ένας την ελευθερία και τα φυσικά δικαιώματα του άλλου και όλοι θα ζουν καλά και αρμονικά και μπλα μπλα μπλα. Από την άλλη μεριά, ο χριστιανισμός δεν πάει πίσω με την τοποθέτηση στο βάθρο των πτωχών των πνεύματι, των απλών ανθρώπων που αποστομώνουν τους σοφούς και σκορπίζουν την απέραντη καλοσύνη και σοφία τους.

Ο καλός κυριούλης Σοπενάουερ, από την άλλη, δεν συμφωνούσε ως προς τις έμφυτες τάσεις του ανθρώπου. Ο μέσος άνθρωπος, κατά την άποψή του, αν αφηνόταν χωρίς περιορισμούς, εξωτερικούς και εσωτερικούς, χωρίς το φόβο κάποιας φυσικής ή μεταφυσικής τιμωρίας, θα αντιμετώπιζε τον συνάνθρωπό του απλώς σαν ένα κομμάτι κρέας, θα ήταν ικανός να σκοτώσει για να πάρει το λίπος κάποιου και να το χρησιμοποιήσει για να γυαλίσει τις μπότες του ή κάπως έτσι. Φοβάμαι πως η ιστορία και η εμπειρία συνηγορεί περισσότερο υπέρ αυτής της άποψης. Ο άνθρωπος των σπηλαίων ήταν αυτομάτως ο ιδανικός πολίτης; Ο αγράμματος βοσκός του βουνού είναι εξαιτίας της αμάθειάς του και άγιος; (Σίγουρα μπορεί να ήταν καλύτερος πιστός και να έκανε λιγότερες ερωτήσεις.) Δεν μας λέτε από πού προκύπτουν αυτά; Δεν ξέρω αν η παιδεία κάνει κάποιον περισσότερο ηθικό, αλλά σίγουρα κάνει ευκολότερη τη συνεννόηση και τη συνεργασία μαζί του και αυτό μου αρκεί. Πιστεύω ότι σίγουρα αμβλύνει τα ελαττώματα αυξάνει τις ικανότητες και μπορεί τις περισσότερες φορές να συμβάλει στην πνευματική ανάπτυξη κάποιου.

Ενδεχομένως, ένα πολύ μικρό ποσοστό ανθρώπων, το 5% ίσως, να είναι κάτι το εξαιρετικό. Είναι αυτοί που έχουν μια έμφυτη ηθική συνείδηση, μια αίσθηση της δικαιοσύνης, την ικανότητα να υπερβαίνουν τον εγωισμό τους και ακόμη και αν ανατραφούν στο χειρότερο περιβάλλον προσπαθούν να αντιτάξουν μια γραμμή άμυνας και να αναζητήσουν λίγο φως. Από την άλλη μεριά, ένα άλλο 5% ή κάπου εκεί, είναι τα κατακάθια της Γης. Από αυτούς δεν θα μπορούσε να δημιουργηθεί ποτέ κοινωνία. Ακόμη και αν μεγαλώνουν στο καλύτερο περιβάλλον, με γονείς αγίους, στην καλύτερη περίπτωση θα πάρουν ένα λούστρο τρόπων, αλλά θα είναι πάντα παλιάνθρωποι. Η πλειονότητα των ανθρώπων είναι στη γκρι ζώνη, κάπου ανάμεσα. Ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο θα βρεθούν, την παιδεία που θα δεχθούν και την εσωτερική τους ποιότητα θα γίνουν καλύτεροι ή χειρότεροι (και για να μην το ρίξουμε στη μεταφυσική, εννοώ με βάση την κοινωνική συμπεριφορά τους). Δεν με ενδιαφέρει και δεν ενδιαφέρει την κοινωνία αν θα έχουν ή δεν θα έχουν πάθη, σημασία έχει ότι θα είναι σε θέση να τα ελέγχουν και να συνεργάζονται στο πλαίσιο της κοινωνικής συμβίωσης, εφόσον έχουν διδαχθεί τέτοιες συμπεριφορές και υπάρχει έλεγχος και φόβος τιμωρίας.

Ο άγριος των σπηλαίων ή ο τσοπάνος του βουνού, χωρίς το φόβο, είναι σε θέση να σφάξουν ένα άνθρωπο, ακριβώς όπως θα έκαναν και με τα πρόβατά τους, βεβαίως εν πλήρη αθωότητα, χωρίς δεύτερη σκέψη, για να ικανοποιήσουν την πείνα τους, να πάρουν κάτι που επιθυμούν ή, αλτρουιστικά σκεπτόμενοι, για να χορτάσουν την οικογένειά τους. Η απομάκρυνση από τον πραγματισμό και από την αποδοχή της πολυπλοκότητας της ζωής και της ανθρώπινης προσωπικότητας για να χωρέσoυν αυτά σε μανιχαϊστικές θρησκείες, ιδεολογήματα και ευσεβείς πόθους, είναι μόνο για εφήβους και πνευματικά πρωτόλειους ανθρώπους ή για υστερόβουλους που θέλουν να χειραγωγούν τα πλήθη, κολακεύοντάς τα ότι και μόνο η ύπαρξή τους τα καθιστά κάτι άλλο από μια αγέλη ζώων. Αυτά είναι για αφελείς ή για απατεώνες.

Οι ανθρώπινες κοινωνίες χρειάζονται παιδεία και χρειάζονται και αστυνόμο και όσο λιγότερη παιδεία έχουν, τόσο μεγαλύτερη δόση αστυνόμου και δεισιδαιμονίας/θρησκείας χρειάζονται. Το αν μπορούν οι περισσότεροι άνθρωποι ή έστω ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων, υπό ορισμένες συνθήκες, να χειραφετηθούν από ιδεοληψίες, φανατισμούς, θρησκείες και δεισιδαιμονίες, την ανάγκη του εξωτερικού καταναγκασμού και να ζήσουν με οδηγό τον έρωτα για την αλήθεια, είναι ένα μεγάλο ερώτημα για το οποίο δεν μπορώ να δώσω απάντηση. Δεν ξέρω λοιπόν αν οι θρησκείες, οι δεισιδαιμονίες, οι φανατισμοί, διάφορα εθνικά ιδεώδη και οι αστυνόμοι είναι χρειαζούμενα ή όχι, αλλά ακόμη και αν είναι, δεν έχουν καμία αξία παρά ως μέσα, ως αναγκαία ψεύδη, υποκατάστατα της αγάπης για την αλήθεια, ως πατερίτσες για πνευματικά αναπήρους, ως απόδειξη της αχρειότητάς μας. Ας θριαμβολογούν για αυτό λοιπόν όσοι ανάγουν τέτοια πράγματα σε ιδανικά.

Ecce Homo, το κρέας στην μηχανή του κιμά που λέγεται ζωή. Ποτέ δεν θα τροφοδοτήσω αυτή τη μηχανή με άλλο κρέας. Χαρούμενα, ροζ όνειρα εύχομαι σε όσους τα επιθυμούν, προτιμώ να ατενίζω την άβυσσο, όσο μπορώ, αυτό δίνει τουλάχιστον μια αίσθηση ελευθερίας.

Υπάρχει ελπίδα; Ίσως, αν α) εγκαταλείψουμε το βάθρο στο οποίο έχουμε τοποθετήσεις τους εαυτούς μας, β) εγκαταλείψουμε τις ενοχές που μας έχουν φυτέψει και μας διαβρώνουν. Δεν είμαστε ούτε η κορωνίδα της δημιουργίας ούτε οι φορείς του προπατορικού αμαρτήματος, είμαστε απλώς κάτι κακόμοιρα ζώα.