ΟΙ ΤΟΚΟΓΛΥΦΟΙ - μέρος α΄

Προσοχή, ακολουθεί κείμενο μακρύ, βαρύ και οικονομικό.

Χτύπησε πάλι το τηλέφωνο. Ήταν από μια τράπεζα, ήθελαν να μου προτείνουν λέει ευνοϊκούς όρους για τη μεταφορά υπολοίπου από δάνεια και πιστωτικές κάρτες. Απήντησα όπως πάντα, «λυπάμαι, αλλά δεν δανείζομαι και δεν κάνω συναλλαγές με πίστωση». Έχω μια πιστωτική κάρτα, τη χρησιμοποιώ σπανιότατα, μόνο όταν πρόκειται να κάνω μια μεγάλη αγορά και δεν θέλω να μεταφέρω μαζί μου πολλά μετρητά. Εξοφλώ ολόκληρο το ποσό χρησιμοποιώντας το άτοκο χρονικό όριο των 30 ημερών. Η συνδρομή της είναι δωρεάν, ίσως να έχει υψηλό επιτόκιο, αλλά δεν με ενδιαφέρει ποιο είναι αυτό, δεν πρόκειται να με επιβαρύνει ποτέ.

Θυμάμαι μια φορά που πήρε πάλι μια νεαρή (αν κατάλαβα σωστά από τη φωνή) υπάλληλος κάποιας τράπεζας για να μου προτείνει κάρτα με χαμηλό επιτόκιο. «Σας ευχαριστώ αλλά δεν με ενδιαφέρει, έχω κάρτα με δωρεάν ισόβια συνδρομή και εξοφλώ πάντα όλο το ποσό εντός του άτοκου ορίου» ήταν η απάντησή μου. «Τι λέτε, είστε λοιπόν καλός πελάτης της τράπεζας» μου είπε η νεαρά κάπως ειρωνικά. Τι να της έλεγα; Να της έκανα απλά μαθήματα οικονομίας από το τηλέφωνο; Να της εξηγούσα ότι είμαι ο χειρότερος πελάτης πιστωτικής κάρτας που μπορεί να έχει μια τράπεζα, εκτός όσων απλώς «βαράνε το κανόνι» χωρίς να έχουν τίποτα στο όνομά τους ή «γίνονται καπνός» αφού υπερφορτώσουν τις κάρτες τους; Να της εξηγούσα ότι μια τράπεζα αντλεί έσοδα από τις πιστωτικές κάρτες α) από τις επιχειρήσεις που συμμετέχουν, β) από τις συνδρομές και, κυρίως, γ) από τα τοκογλυφικά επιτόκια που εισπράττει από τα κορόιδα - πελάτες που πληρώνουν δόσεις και ότι από εμένα δεν εισπράττει ούτε το (β) ούτε το (γ); (Αφήνοντας στην άκρη το γεγονός ότι χρησιμοποιώ την κάρτα περίπου μία ή δύο φορές το χρόνο.) Να της εξηγούσα ακόμη ότι αυτή η πρακτική βεβαίως και με συμφέρει, αφού ο τόκος που θα εισέπραττα εάν άφηνα κατατεθειμένο το ποσό που καταβάλλω για να εξοφλήσω συνολικά και άτοκα τις οφειλές από την κάρτα θα ήταν ένα κλάσμα του επιτοκίου με το οποίο θα επιβαρυνόμουν εάν εξοφλούσα την κάρτα με έντοκες δόσεις; Αλλά τι να πεις; Παραπέμπω στο εξαίρετο δοκίμιο του Ευάγγελου Λεμπέση «Η ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΒΛΑΚΩΝ ΕΝ ΤΩ ΣΥΓΧΡΟΝΩ ΒΙΩ».

Κατά την ταπεινή μου άποψη (σεμνά και ταπεινά που λένε), όποιος δανείζεται για λόγους εκτός: α) της αγοράς κατοικίας, β) στο πλαίσιο της επιχειρηματικής του δραστηριότητας και πάντα με σύνεση και γ) για την κάλυψη πιεστικής, σοβαρής ανάγκης (όπως έξοδα νοσηλείας), είναι θύμα και ανόητος.

Το μοντέλο με το οποίο λειτουργούν οι τράπεζες έχει αλλάξει ως προς τις ισορροπίες του τις τελευταίες δεκαετίες. Όπως είναι γνωστό, μια τράπεζα λειτουργεί με κάποια ίδια κεφάλαια και προσελκύοντας καταθέσεις τις οποίες διοχετεύει στους δανειολήπτες της. Εν συνεχεία, από τους δανειολήπτες εισπράττει τόκους, οι οποίοι, μαζί με τις αμοιβές της τράπεζας για άλλες υπηρεσίες (πληρωμές, εμβάσματα κ.λπ.) αποτελούν τα έσοδά της. Από αυτά τα έσοδα καλύπτει τους τόκους που καταβάλλει στους καταθέτες, τα διαχειριστικά έσοδά της και το περιθώριο κέρδους που αποδίδει τους μετόχους της, ενώ πρέπει να διατηρεί και κάποια αποθεματικά για λόγους ασφαλείας.

Κάποτε, οι τράπεζες βασίζονταν πολύ περισσότερο στην πλευρά των καταθέσεων. Προσπαθούσαν ενεργά να προσελκύσουν καταθέσεις, τις οποίες διοχέτευαν στους δανειολήπτες τους με αυστηρά και συντηρητικά κριτήρια, με εμπράγματες εγγυήσεις κ.λπ. Σήμερα, οι τράπεζες, έχουν τους καταθέτες... εμ..., δεν θα πω αφοδευμένους, αλλά σίγουρα δίνουν πολύ μικρότερο βάρος σε αυτούς. Οι τράπεζες βασίζονται πλέον στην επέκταση της πελατειακής βάσης των δανειοληπτών τους, καθώς αυτό είναι περισσότερο επικερδές, με την προϋπόθεση να γίνεται με κάποια ασφάλεια. Από την άλλη πλευρά, ο όρος «ασφάλεια» είναι σχετικός και αυτή μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους. Για παράδειγμα, σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία, όταν το spread* της τράπεζας είναι μεγάλο (εισπράττει υψηλούς τόκους από τους δανειολήπτες και καταβάλλει χαμηλούς τόκους στους καταθέτες - όπως συμβαίνει ιδιαίτερα στην Ελλάδα όπου έχουμε από τα μεγαλύτερα spread), η τράπεζα δεν χρειάζεται να ανησυχεί πολύ αν «σκάσουν» και μερικά δάνεια, καθώς αυτά υπερκαλύπτονται από τα πολύ υψηλά κέρδη της. Μάλιστα, θα έλεγα ότι τη συμφέρει να μην είναι και «υπερβολικά» προσεκτική. Εξάλλου, με τους υψηλούς τόκους υπερημερίας (ας μην ξεχνάμε ότι μέχρι πρόσφατα στην Ελλάδα ίσχυε το «the sky is the limit» και σου έπαιρναν το σπίτι για εκείνο το δανειάκι των 500 ευρώ) τις πιο πολλές φορές μια τράπεζα βγαίνει μάλλον κερδισμένη παρά χαμένη όταν ένας πελάτης της δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του.

Σήμερα λοιπόν, πιστεύω ότι μια τράπεζα προτιμάει να έχει περισσότερους επενδυτές (για να τροφοδοτείται με κεφάλαια) και δανειολήπτες (για να τους ξεζουμίζει) και πολύ λιγότερο ενδιαφέρεται για καταθέτες. Είναι χαρακτηριστικό ότι, αν δείτε στοιχεία από τις περισσότερες τράπεζες, ο λόγος δανείων προς καταθέσεις έχει εκτοξευθεί τα τελευταία χρόνια και συνεχίζει να αυξάνεται. Δηλαδή, τα δάνεια έχουν αυξηθεί αναλογικά πολύ περισσότερο σε σχέση με τις καταθέσεις (χαρακτηριστικά, τράπεζα που έδινε έμφαση στις καταθέσεις άλλαξε προσανατολισμό και από 45% θέλει να αλλάξει αυτή την αναλογία σε 85%). Αξιοποιούν, ίσως να πει κάποιος, καλύτερα οι τράπεζες τους πόρους τους, υπέρ ποίου όμως; Σίγουρα όχι υπέρ των καταθετών, αλλά μάλλον για να τροφοδοτήσουν τα πολύ υψηλά κέρδη τους.

Η τοκογλυφία είναι πιο συμφέρουσα από τη διαχείριση των καταθέσεων.

Πλέον, λοιπόν, τα κριτήρια χορήγησης δανείων έχουν χαλαρώσει, οι τράπεζες δίνουν ψίχουλα στους καταθέτες (όσους έχουν απομείνει), εισπράττουν χοντρά από τους δανειολήπτες και η πίστωση έχει εδραιωθεί ως γενικός τρόπος ζωής. Σήμερα, όποιος θέλει να αγοράσει μια τηλεόραση, δανείζεται. Ακόμη και για τα ψώνια στο σουπερμάρκετ μπορεί να χρησιμοποιήσει πιστωτική κάρτα και να βρεθεί να πληρώνει δόσεις για τα αγγουράκια και το χαρτί υγείας. Βέβαια, κάποιος μπορεί να αντιλέξει «Και λοιπόν; Πού είναι το κακό σε αυτό; Με αυτό τον τρόπο δεν μπορεί κάποιος να αποκτήσει κάτι που πριν δεν θα μπορούσε; Τι με νοιάζει τι εισπράττουν οι καταθέτες; Η αποταμίευση είναι για παλιά μυαλά. Αφού ξέρω ότι θα έχω εισόδημα στο μέλλον γιατί να μη δανειστώ για να απολαύσω σήμερα αντί να περιμένω για να απολαύσω αύριο; Με την πίστωση δεν ενισχύεται η προσφορά χρήματος και, κατά συνέπεια, η ανάπτυξη;»

Ακολουθεί το Β΄ μέρος (και φαρμακερό).