Ξανά βόλτα στον Εθνικό Κήπο

- Βρωμομπανιστιρτζήδες!

.
Δεν άντεξα να μην πάω στον Εθνικό Κήπο και εχθές που, παρά τα σύννεφα, ο καιρός ήταν λιγότερο βροχερός. Αυτό μου επέτρεψε να είμαι και πιο ανοικτός σε όσα συνέβαιναν γύρω μου και να παρατηρώ περισσότερο προσεκτικά. Συχνά έμενα ακίνητος σε διάφορα σημεία, προσπαθώντας να αφομοιώσω κάθε μικρή λεπτομέρεια, να γίνω ένα με το περιβάλλον μου, και με αυτό τον τρόπο αντιλήφθηκα περισσότερα πράγματα από ό,τι ένας απρόσεκτος ή απορροφημένος στις σκέψεις του παρατηρητής. Στον κήπο, εκτός από τις δεκαοχτούρες, τα σπουργίτια και τις καρακάξες, αφθονούν τα κοτσύφια (σίγουρα υπάρχουν και άλλα είδη). Κάποια στιγμή άκουσα ένα θόρυβο στα ξερόχορτα, πλησίασα προσεκτικά και είδα ένα μαύρο κοτσύφι με κίτρινο ράμφος (δηλ. ενήλικο αρσενικό - να είναι καλά ο οδηγός της ορνιθολογικής εταιρείας) που πηδούσε εδώ και εκεί, ψάχνοντας ίσως για τροφή. Αυτό ήταν το πρώτο, ακολούθησαν πολλά άλλα. Ήταν ευχάριστο ότι δεν ήταν ιδιαίτερα ντροπαλά. Πολλά δεν απομακρύνονταν από εμένα, και εγώ βέβαια φρόντιζα να μην κινούμαι πολύ ώστε να μην τρομάζουν. Φωτογράφισα μερικά με το κινητό, αλλά οι φωτογραφίες δεν είναι αρκετά καλές, καθώς δεν ήθελα να πλησιάσω υπερβολικά και να τα ενοχλήσω. Εξάλλου, κάποια πράγματα αξίζουν όταν τα ζεις και τα βλέπεις με τα μάτια σου.
.
.
Το βραβείο της ωραιότερης στιγμή πρέπει να το δώσω νομίζω σε εκείνη τη στιγμή που πέτυχα ένα κοτσύφι να παίρνει το μπάνιο του σε ένα από τα αυλάκια για το πότισμα του πάρκου. Πήγα να αναφωνήσω «Ω μακάρια πετεινά!», όπως έγραψε και ο Αριστοφάνης. Τι ωραία εικόνα, τι κίνηση, τι πλατσούρισμα, πώς βουτούσε την ουρά του και το κεφάλι του, θα το τραβούσα σε βίντεο με το κινητό, αλλά δεν ήθελα να το ενοχλήσω. Έμεινα ακίνητος και γευόμουν τη χαρά και τη συγκίνηση εκείνης της στιγμής. Έκανε ο κότσυφας το λουτρό του, έκανε το λουτρό της και η ψυχή μου και ημέρευε. Τι θεάματα προσφέρει δωρεάν η φύση. Τι είδους συγκινήσεις, που να μπορούν να συγκριθούν στο ελάχιστο με αυτές τις στιγμές, αναζητούν οι άνθρωποι και πηγαίνουν στους «ναούς» της νύχτας και του τζόγου; Τι χυδαιότητα τους έχει καταλάβει; Ποιον θεό πηγαίνουν να λατρέψουν οι άνθρωποι σε εκκλησίες με κλιματισμό, σταυρούς νέον και ηλεκτρικές καμπάνες όταν υπάρχει ο ναός της φύσης; Τι χυδαιότητα τους έχει καταλάβει και πάλι; Πού είναι το ιερό και το όσιο, αν όχι σε ένα κοτσύφι που κάνει το μπάνιο του;

Τι να πω για τους διάφορους ήχους που ακούγονταν από παντού; Άκουγα ένα κελάιδισμα από ένα δέντρο και μένοντας ακίνητος και αγκαλιάζοντας με το βλέμμα όλη την εικόνα, εντόπιζα στο τέλος με ικανοποίηση τη σιλουέτα ενός τενόρου ή μιας υψίφωνου πάνω σε ένα κλαδί, ανάμεσα στα φυλλώματα. Κάποια στιγμή, βλέποντας ένα κοτσύφι στο πλάι του μονοπατιού, στάθηκα για να μην το τρομάξω. Αυτό όμως πετάχτηκε μπροστά μου, σταμάτησε λίγο πιο κει, με κοίταξε, μου γύρισε την πλάτη και σήκωσε επιδεικτικά την ουρά του. Τι απίθανος φιλαράκος! Θα ήταν αδικία βέβαια αν δεν ανέφερα τη συνεχή και ευχάριστη παρέα των σπουργιτιών και των δεκαοχτούρων.

Φυσικά, δεν ήταν μόνο τα κοτσύφια και τα άλλα πουλιά, θυμάμαι εκείνη τη γάτα που έριχνε κάτι ξεγυρισμένους ύπνους μέσα στον περιφραγμένο χώρο για τις πάπιες. Άλλη κορυφαία στιγμή, εκείνος ο τροφαντός ποντικός που συνέχεια έβγαινε από μια τρύπα κοντά στη μεγάλη λιμνούλα του κήπου, έκανε μικρές βόλτες με γρήγορες κινήσεις και ξαναχωνόταν μέσα. Έμεινα να τον κοιτάζω αρκετή ώρα, υπήρχε αρκετός κόσμος στο σημείο, αλλά δεν ξέρω αν τον πρόσεξε άλλος. Έχετε ανοιχτά τα μάτια σας και θα διαπιστώσετε ότι ο κόσμος είναι κάτι διαφορετικό και πιο πλούσιο από αυτό που μας έχουν μάθει να πιστεύουμε! Στο βωμό του σημαντικού και της αφαίρεσης θυσιάσαμε τον πλούτο της ζωής και λατρέψαμε τη μιζέρια υφιστάμενοι πολλά άλλα δεινά, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης, αποτέλεσμα και αυτή του προγραμματισμού μας και της οικοδόμησης ενός ψεύτικου εγώ που δεν είναι δικό μας, που καλύπτει την αληθινή φύση μας. Γίναμε άνθρωποι-εργαλεία, αντί άνθρωποι-σκοπός και μάθαμε να τα βλέπουμε και να τα ζυγίζουμε όλα σαν μέσα και εργαλεία, ενώ όλα είναι τέλος. Το σημαντικό είναι συνήθως αυτό στο οποίο δεν δίνουμε σημασία.
.
Κλείνω κάνοντας μνεία και στα πολυάριθμα έντομα, ιδιαίτερα στις μικρές μύγες της άνοιξης που σχημάτιζαν εδώ και εκεί ζωντανά συννεφάκια. Μερικές φορές κοντοστεκόμουν και παρατηρούσα το χορό τους. Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε ένα έντομο, μάλλον κάποιο είδος μύγας, που κινούνταν με διαδοχικές αιωρήσεις και μικρά τινάγματα μπροστά μου στο μονοπάτι. Για λίγο προσπάθησα να φανταστώ τον κόσμο από τη δική του σκοπιά και περπάτησα αργά ακολουθώντας το. Ήταν και αυτό μια ξεχωριστή εμπειρία. Ποιος χρειάζεται ποτό για να μεθύσει ή ναρκωτικά για να γίνει «χάι» ή να έχει μια εμπειρία αλλαγής της συνείδησης; Πήγαινε μέσα στη φύση και αφέσου στο μεθύσι και τον διαρκή οργασμό της ύπαρξης. Το μόνο που δεν είδα ήταν ο ξέφρενος χορός μιας παρέας ξωτικών, χρειάζομαι μάλλον περισσότερη εξάσκηση. Αλλά θα ξαναπάω και πού θα μου πάει...

.

Το βιβλίο των ανησυχιών

Είσαι αγχώδης; Σκέφτεσαι δέκα φορές την ημέρα ότι σε δέκα μέρες πρέπει να πληρώσεις τον λογαριασμό της ΔΕΗ ή να κάνεις μια δουλειά στην εφορία;

Πάρε ένα σημειωματάριο και ονόμασέ το βιβλίο των ανησυχιών, κατάγραφε σε αυτό ό,τι σε αγχώνει και σε ανησυχεί. Αν θέλεις, γράφε και τις ενέργειες που έχεις αποφασίσει να κάνεις για κάθε εκκρεμότητα και το χρόνο που πρέπέι να γίνουν. Έχε αυτό το σημειωματάριο σε άμεσα προσβάσιμο και ορατό σημείο, π.χ. πάνω σε κάποιο ράφι ή στο γραφείο σου. Κάθε φορά που εκείνο το οποίο σε ανησυχεί έρχεται στο μυαλό σου, σκέψου αμέσως ότι δεν έχει νόημα να σε απασχολεί πριν από την ώρα του, αφού είναι καταγεγραμμένο στο βιβλίο των ανησυχιών, σκέψου ότι βρίσκεται ήδη εκεί που πρέπει να βρίσκεται. Σύντομα, το βιβλιαράκι γίνεται η δικλείδα ασφαλείας και το φίλτρο που κρατά απαλλαγμένο το μυαλό σου από εμμονές και περιττές ανησυχίες.

Γράψ' τα όλα και ξέγνοιασε! Άφησε τις έγνοιες στο βιβλίο των ανησυχιών και άσε αυτό να ανησυχεί αντί για εσένα!

Αν θέλεις, επίλεξέ το με μαύρο εξώφυλλο ή διακόσμησέ το ανάλογα με το γούστο σου, πένθιμα, με νεκροκεφαλές κ.λπ. ή χαρούμενα. Το βιβλιαράκι αυτό θα είναι το χάρτινο πηγάδι όπου θα πετάς τα προβλήματα και τα άγχη σου. Αν οι ανησυχίες σου είναι ενδιαφέρουσες, ποιος ξέρει, μπορεί κάποια στιγμή να γίνει και μπεστ σέλερ!
.

Λύσεις Περαστικός για όλα τα προβλήματα!

Βόλτα στον Εθνικό Κήπο

- Ξέρεις πώς με λένε εμένα, ρε;!
.

Βγήκα και σήμερα, στην εθνική μας εορτή, για ένα περίπατο, μετά το οικογενειακό, εορταστικό τραπέζι. Αρχικά, ο καιρός ήταν ιδανικός για περπάτημα, με ήλιο, αλλά σχετικά χαμηλή θερμοκρασία. Αποφάσισα να επισκεφτώ, για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό, τον Εθνικό Κήπο. Έχω τελευταία ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον για τη φύση και καθώς πολλές φορές φαντασιώνομαι ότι χτίζω το δικό μου καλύβι μέσα στο δάσος και ότι ζω μακριά από τους ανθρώπους, κάπως σαν τον Θορώ, είπα να ξεκινήσω από μια επίσκεψη εκεί, πριν να κάνω το μεγάλο βήμα. Πόσο γαληνεύει την ψυχή το να περπατάς μέσα στη φύση, ακούγοντας τους ήχους της και, κυρίως, τα τραγούδια των πουλιών. Πραγματικά ενοχλήθηκα όταν συνάντησα κάποιους που είχαν μαζί τους μουσική από κάποιο ραδιόφωνο ή κινητό, το θεώρησα μεγάλη χυδαιότητα. Ευτυχώς, πάντως, ο καιρός είχε αρχίσει να χαλάει και τα σύννεφα να μαζεύονται απειλητικά, οπότε τα χυδαία ανθρώπινα πλάσματα δεν υπήρχαν σε μεγάλους αριθμούς.

Καθώς ο Εθνικός Κήπος αποτελεί και ένα μουσείο της φύσης, με δείγματα φυτών και δέντρων από όλο τον κόσμο - εξάλλου εντός του βρίσκεται και βοτανικό μουσείο - κάποια από τα δέντρα είχαν ταμπελάκια με τις επιστημονικές και κοινές ονομασίες τους και άλλα στοιχεία. Ούλμος ο καρπινόφυλλος, κοινό όνομα: φτελιά, καραγάτσι, Κυπάρισσος ο αειθαλής, ποικιλία: ορθόκλαδο, Κελτίς η δρυική, κοινό όνομα: μελικοκκιά (αυτό με έκανε να φαντάζομαι ότι είμαι δρυίδης στο βορά, να περιπλανιέμαι σε αχανή και σκοτεινά δάση και να μαθαίνω τα μυστικά της φύσης), Λιβισώνα η σινική, χώρα καταγωγής: Κίνα και άλλα. Καθόμουν ώρα πολλή και χάζευα αυτά τα υπέροχα πλάσματα της φύσης, τους δεντροπρίγκιπες και δεντροβασιλιάδες, μα και τις δεντροπριγκίπισσες και δεντροβασίλισσες, αφού κάποια δέντρα έχουν και αυτά φύλο (εκτός από φύλλα), όπως μου υπενθύμισαν κάποια ταμπελάκια. Η άνοιξη έκανε αισθητή την παρουσία της, με μπουμπούκια, βλαστούς και αρώματα, παρά τις σταγόνες βροχής που είχαν αρχίσει να πέφτουν.

Θεωρώ ντροπή ότι ξέρουμε να αναγνωρίζουμε τα αυτοκίνητα από μακριά, αλλά αντιμετωπίζουμε, οι περισσότεροι άνθρωποι αυτής της πόλης, τα φυτά ως «αυτά τα αδιαφοροποίητα πράσινα πράγματα» και τα πουλιά, ως, γενικά, πουλιά (μόνο τα περιστέρια και τα σπουργίτια αναγνωρίζουν οι περισσότεροι). Αισθάνομαι την ανάγκη να γνωρίζω τι φυτό και τι πτηνό είναι αυτό που με γεμίζει με χαρά κάθε φορά. Είμαι χαρούμενος για το πιο πρόσφατο απόκτημά μου, τον εξαιρετικό οδηγό αναγνώρισης πουλιών που εξέδωσε η ορνιθολογική εταιρεία με την τόσο καλή εικονογράφηση. Κρίμα βέβαια που δεν τον είχα μαζί μου, καθώς είδα πολλά άγνωστά μου και πολύχρωμα πουλιά να πετούν εδώ και εκεί (αναγνώρισα πάντως τι καρακάξες να αλητεύουν σε παρέες κοντά στα ερείπια μιας ρωμαϊκής έπαυλης). Οι στιγμές πάντως ήταν μαγικές. Όταν βρεθείς για λίγο κοντά στη φύση, έστω και σε ένα κήπο στο κέντρο της πόλης, δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις γιατί πόλεις όπως η Αθήνα, αλλά και γενικότερα ο υπο-πολιτισμός μας, είναι τόσο επιρρεπείς σε ξεσπάσματα βίας και τρέφουν όλες αυτές τις νοσηρότητες. Ο άνθρωπος που ζει μέσα στα τσιμέντα, τα σίδερα και τα πλαστικά, ακούγοντας το κατούρημα και το καζανάκι αυτού που μένει στο πάνω διαμέρισμα, διαστρέφεται, αρρωσταίνει η ψυχή του. Ο άνθρωπος δεν είναι για να ζει έτσι, χρειάζεται τη φύση, χρειάζεται το χώρο του.

Η βροχή κάποια στιγμή δυνάμωσε, αλλά ευτυχώς με είχε ακολουθήσει η πιστή μου ομπρέλα, που πήδηξε μέσα στο χέρι μου και άνοιξε με ένα τίναγμα, χαρούμενη που για άλλη μια φορά θα εκπλήρωνε το σκοπό της. Ρουφώντας τις τελευταίες, όμορφες, βρεγμένες εικόνες - η φύση δεν είναι ποτέ καταθλιπτική, σε οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες - πήρα το δρόμο της επιστροφής

Ρίξε κόκκινο

Είναι κάποιες στιγμές που δεν τις ξεχνάς, όχι τόσο γιατί συμπίπτουν με σημαντικά γεγονότα, αλλά διότι χαρακτηρίζουν περιόδους της ζωής σου. Ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ενενήντα, λίγο μετά από τις εκλογές που επανέφεραν το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία μετά από την πρωθυπουργία του Μητσοτάκη. Ήταν λίγος καιρός που είχα καταταγεί και ήμουν στη σχολή εφέδρων, στη Λαμία. Κάτι με τις επιφυλακές, κάτι με τις εκλογές, κάτι με την αρχική περίοδο εγκλεισμού στη σχολή, άδεια είχαμε να πάρουμε από τότε που παρουσιαστήκαμε. Κάτι έξοδοι μόνο αραιά και πού. Φτάνει λοιπόν εκείνο το βράδυ της Παρασκευής που θα έπαιρνα την πρώτη μου άδεια για το ΣΚ. Μετά την επιθεώρηση της Παρασκευής και το άγχος να μην πάει κάτι στραβά, η μεγάλη στιγμή έφτασε. Συνεννοήθηκα με άλλους δύο και κλείσαμε ένα ταξί για να μας μεταφέρει στην Αθήνα και να μοιραστούμε το αντίτιμο στα τρία. Το ταξί μάς παρέλαβε έξω από το στρατόπεδο. Μου έχει μείνει μια εικόνα από το εσωτερικό του αυτοκινήτου, ο ταξιτζής πρέπει να ήταν «μερακλής», καθώς το όχημα ήταν γεμάτο με γκατζετάκια της εποχής και φωτάκια που αναβόσβηναν, κάτι σαν το στάρτρεκ με ρόδες.

Όσο απομακρυνόμαστε από τη Λαμία, τόσο ένοιωθα να μεγαλώνει μέσα μου ένα αίσθημα ελευθερίας. Περνώντας από τα παραλιακά μέρη, κάπου στον Άγιο Κωνσταντίνο ή στα Καμένα Βούρλα, ο ταξιτζής έβαλε στο κασετόφωνο το «Ρίξε κόκκινο στη νύχτα» του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα. Πατήστε εδώ. Ελάχιστη ελληνική* μουσική ακούω και τα γούστα μου είναι «κλασικά». Ωστόσο, λόγω της διάθεσής μου, τη στιγμή εκείνη, καθώς το αμάξι κατάπινε τα χιλιόμετρα και με ζάλιζε ο θαλασσινός αέρας, αντί της πνιγηρής ατμόσφαιρας του θαλάμου, με τον καθαρό ουρανό από πάνω, πραγματικά ένοιωσα να απογειώνομαι, όπως νομίζω και οι συνάδελφοί μου, με μια απερίγραπτη αίσθηση ευδαιμονίας. Όλα έμοιαζαν μαγικά, τα φώτα καθώς άρχιζε να πέφτει το σούρουπο, κάθε λεπτομέρεια, κάθε χρώμα. Όλα έμοιαζαν πιο ζωντανά, σαν να είχα συνδέσει ένα ενισχυτή στο μυαλό μου. Η στιγμή αυτή χαράχτηκε βαθιά μέσα μου και σίγουρα θα μείνει στον σκληρό δίσκο του νου μου ακόμη και όταν τα γηρατειά θα μου έχουν στερήσει άλλες μνήμες.

«Ρίξε κόκκινο στη νύχτα, ρίξε λάδι στη φωτιά» λέει το τραγούδι και μπορεί όταν φτάσαμε στην Αθήνα να μην το έριξα στα ξενύχτια, ούτε να έκανα κάτι τρομερό, αλλά φόρεσα ξανά μετά από πολύ καιρό τις πιτζάμες μου, έφαγα σπιτικό φαγητό, χαλάρωσα, κοιμήθηκα στο κρεβάτι μου και ένοιωσα ξανά άνθρωπος. Τα σκεφτόμουν αυτά καθώς αυτό το σαββατοκύριακο τα κατάφερα να κλειστώ μέσα πήζοντας στη δουλειά... περιμένοντας την επόμενη άδεια/ΣΚ. Τουλάχιστον δεν φοράω στολή.

Μα υπάρχω ακόμα, είμαι ακόμη εδώ...
.
*Και για να αποδίδουμε τα του John Farnham τω John Farnham, εδώ.

Περιύβριση αρχής

Υστερία, μόνο έτσι μπορώ να περιγράψω τα νομοθετικά μέτρα που εξήγγειλε ο υπουργός δικαιοσύνης (προσοχή, κίνδυνος περιύβρισης αρχής). Στα περί κουκούλας έχω αναφερθεί και σε παλαιότερη ανάρτηση, εδώ. Δεν μπορώ να καταλάβω με ποιο τρόπο η εφεύρεση μερικών έντονα αμφισβητούμενων αδικημάτων ακόμη, που στην περίπτωση της επαναφοράς της περιύβρισης αρχής μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να πλήξουν και την ελευθερία του λόγου και της άσκησης κριτικής, θα κάνει την ανίκανη αστυνομία (προσοχή, κίνδυνος περιύβρισης αρχής) περισσότερο ικανή. Βέβαια, το συνήθως ανίκανο κράτος μας (προσοχή, κίνδυνος περιύβρισης αρχής) στην εφαρμογή των νόμων έχει μάθει να υπεραναπληρώνει με τον πληθωρισμό των νόμων και με τη λογική του «αν δεν μπορείς να εφαρμόσεις ένα νόμο, μια συγκεκριμένη απαγόρευση, απαγόρευσέ τα όλα» (κατά το «σκοτώστε τους όλους, ο θεός θα ξεχωρίσει τους δικούς του»). Νομίζω ότι όλες αυτές οι νομοθετικές προτάσεις εκτός του ότι είναι περιττές - το ζητούμενο είναι να πιάνεις αυτόν που σπάει τη βιτρίνα, όχι η γκαρτναρόμπα του - αφήνουν πολλά παράθυρα κακόβουλης χρήσης τους. Αναρωτιέμαι, πάντως, αν θα έπρεπε να θεσπιστεί και ένα αδίκημα περιύβρισης πολίτη, καθώς είναι κοινός τόπος το σαβουάρ βιβρ των πραιτοριανών μας και άλλων λειτουργών του δημοσίου απέναντι σε αυτούς που είναι αδύνατοι και αυτούς που είναι στο έλεός τους (αυτό ήταν, σύλληψη και αυτόφωρο).

Η είδηση, εδώ.

Παρεμπιπτόντως, να διευκρινίσω επίσης ότι δεν είμαι αντίθετος στην εφαρμογή μέτρων όπως οι κάμερες σε δημόσιους χώρους και η χρήση του υλικού τους ως αποδεικτικού στοιχείου. Πιστεύω ότι αυτό είναι κάτι που μπορεί να προστατεύει και τον πολίτη, εφόσον το υλικό τους θα μπορεί να χρησιμοποιείται «αμφίδρομα», δηλαδή, και υπερασπιστικά, αλλά και για να στραφεί ο πολίτης εναντίον των οργάνων της τάξης που κάνουν κατάχρηση εξουσίας. Θα έλεγα μάλιστα ότι θα πρέπει να κατοχυρωθεί το δικαίωμα του πολίτη να βιντεοσκοπεί και να φωτογραφίζει τη δράση των αστυνομικών οργάνων σε δημόσιους χώρους με δικά του μέσα, κάτι το οποίο προς το παρόν τα όργανα δεν δέχονται με ευχαρίστηση.

Υ.Γ. Τι μπορεί να σημαίνει ενδεχομένως για αυτά που γράφουμε στα ιστολόγια αυτή η πρόταση περί περιύβρισης αρχής και δημόσιων λειτουργών;

.

Υ.Γ.2. Οι άνθρωποι είναι επικίνδυνοι!

Ηθικοί αυτουργοί

- Ως κυβερνητικός εκπρόσωπος, καταγγέλω τις αθλιότητες που γράφονται σε αυτό το ανώνυμο και ανεξέλεγκτο μπλογκ!

.
Ακούω πολλούς να αναζητούν ηθικούς αυτουργούς - αποδιοπομπαίους τράγους για τα κατορθώματα των ταγμάτων εφόδου των κουκουλοφόρων και μη εγκεφαλοφόρων. Συνήθης στόχος ο ΣΥΡΙΖΑ, που ποτέ δεν μου ήταν συμπαθής, ακόμη και τότε που άγγιζε το 18% στις δημοσκοπήσεις και ήταν η τρέντι επιλογή, ακόμη και μάλλον συντηρητικών κυριών - ίσως λόγω του νεαρού αρχηγού του - καθώς δεν με συγκινεί καν η ιδεολογία του.

Αναρωτιέμαι, όμως, είναι ηθικός αυτουργός ο ΣΥΡΙΖΑ ή μια μερίδα της αριστεράς και δεν είναι ηθικός αυτουργός της βίας που κατακλύζει την κοινωνία ο ανεκδιήγητος κυβερνητικός εκπρόσωπος που σε κάνει να θέλεις να σπάσεις την ίδια σου την τηλεόραση όταν τον παρακολουθείς;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός ο πρωθυπουργός του οποίου όλη η πολιτική υπόσταση φαίνεται να συνίσταται σε ένα επίθετο αδειανό;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός το πελατειακό, οικογενειοκρατικό δικομματικό σύστημα που περιθωριοποιεί ομάδες και έχει μάτια μόνο για τους πελάτες του και στραγγαλίζει κάθε άλλη φωνή;
Δεν είναι ηθικοί αυτουργοί αυτοί που κατήντησαν την παιδεία μας σε αυτά τα χάλια;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός ο επιχειρηματίας που καταπατά τα νόμιμα δικαιώματα των εργαζομένων του και τους εκβιάζει;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός η Ιερά Σύνοδος που υποστηρίζει και αποκαθιστά καταδικασμένο από τη Δικαιοσύνη για οικονομικές ατασθαλίες μητροπολίτη;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός η επίσημη εκκλησία που αρνείται πεισματικά να πληρώσει έστω και μια δεκάρα φόρο για την τεράστια ακίνητη περιουσία της και ενδιαφέρεται μόνο για τη συγκάλυψη των σεξουαλικών σκανδάλων της και το αυγάτισμα της περιουσίας της, συνεπικουρούμενη από τους πολιτικούς προστάτες της και στα δύο κόμματα εξουσίας που τρέμουν το πολιτικό κόστος και επιζητούν τις ψήφους του ποιμνίου της;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός ο αστυνομικός που κακοποιεί τον αδύνατο και προστατεύει τον παρανομούντα δυνατό;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός ο δήμαρχος που κόβει δέντρα και τσιμεντοποιεί ό,τι ελεύθερο χώρο έχει απομείνει σε αυτή την τσιμεντούπολη οδηγώντας τους συνωστισμένους κατοίκους της στην τρέλα;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός ο κατευθυνόμενος δημοσιογράφος;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός ο πανεπιστημιακός που διορίζει όλη την οικογένειά του, εξ αίματος και εξ αγχιστείας, στη σχολή όπου διδάσκει;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός ο φακελάκιας γιατρός;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός ο διεφθαρμένος ή επιρρεπής σε πιέσεις δικαστικός;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός τα ΜΜΕ που εκμαυλίζουν ενθαρρύνοντας ανθρώπους να προσφέρουν βορά στη νοσηρή περιέργεια των τηλεθεατών τα προσωπικά και οικογενειακά τους άπλυτα έναντι χρηματικού αντιτίμου, ξεσκίζοντας κάθε έννοια ανθρώπινης αξιοπρέπειας;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός ο καταδικασμένος σε φυλάκιση καναλάρχης που μιλά στις κάμερες με ύφος δέκα καρδιναλίων επιτιμώντας τους πάντες και δεξιώνεται τσανακογλύφτες πολιτικούς που βγαίνουν και κάνουν δηλώσεις μετά από αυτόν επαινώντας τον, σαν τα τσιράκια του, κάνοντάς μας σαφέστατο το είδος της δημοκρατίας στην οποία ζούμε;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός ο απαράδεκτος υφυπουργός δημόσιας τάξης (ο οποίος παλαιότερα είχε εκδιωχθεί από το υπουργείο του για ανάρμοστα σχόλια που είχε κάνει εις βάρος ανώτατου δικαστικού σε κομματική συγκέντρωση) που καταστρώνει στο πόδι μέτρα που αποδεικνύονται ανεφάρμοστα και αντί να αντιμετωπίσει την ανικανότητα των υπηρεσιών του ζητά ως εύκολη λύση την εκχώρηση ατομικών δικαιωμάτων μας; (Δεν θα του εκχωρούσα ούτε να φυλάξει για λίγο το πορτοφόλι μου.)
Δεν είναι ηθικοί αυτουργοί οι κομματικοί στρατοί που περνούν από τη χώρα σαν των εχθρών τα φουσάτα, κάθονται στο σβέρκο μας και κουνούν ή βάζουν χαχόλους να κουνούν πλαστικά σημαιάκια στις εκλογικές συγκεντρώσεις;
Δεν είναι ηθικοί αυτουργοί αυτοί που καταστρώνουν εκλογικά συστήματα του τύπου «ο πρώτος τα παίρνει όλα», για να εξασφαλίσουν ότι αυτοί που δεν έχουν λόγο θα εξακολουθήσουν να μένουν μουγκοί και ότι αυτοί θα διατηρήσουν την εξουσία τους, προβαλλόμενοι από τα ΜΜΕ ως «η μόνη αξιόπιστη λύση»;
Δεν είναι ηθικοί αυτουργοί αυτοί που μας μεταχειρίζονται σαν εμπόρευμα και μας πωλούν εδώ και εκεί;
Δεν είναι ηθικοί αυτουργοί αυτοί που συνωμοτούν για να παραμερίσουν τον άξιο που θεωρούν απειλή για τη μετριοκρατία τους και στραγγαλίζουν κάθε δημιουργική πνοή στη χώρα;
Δεν είναι ηθικός αυτουργός η υποκρισία μας, η αδιαφορία μας, η δειλία μας να πούμε τα μεγάλα όχι και, κυρίως, τα μεγάλα ναι;

Είναι χαρακτηριστικό των ανθρώπων να προσπαθούν να κατονομάζουν και να συγκεκριμενοποιούν/προσωποποιούν το κακό σε κάποιο συγκεκριμένο άτομο ή συλλογικότητα. Εξάλλου, αυτό φαίνεται από όλη την τραγική ανθρώπινη ιστορία. Σχετικό θέμα είναι και ο τρόπος με τον οποίο κάποιοι προσπαθούν να προσδιορίσουν την εθνική ή κοινωνική ταυτότητα των ταραξιών σε συγκεκριμένες ομάδες. Είναι παιδιά μεταναστών, είναι κάτοικοι βορείων προαστίων κ.λπ. Από αυτά που αντιλαμβάνομαι, όμως, η εκτίμησή μου είναι ότι πρόκειται και για Έλληνες, και για παιδιά μεταναστών και για πλιαστσικολόγους και για πλανημένα άτομα που πιστεύουν ότι με αυτό τον τρόπο υπηρετούν κάποια ανώτερη ιδεολογία και για γόνους πλούσιων οικογενειών και για γόνους φτωχών οικογενειών και για άτομα πλούσιων προαστίων και για φτωχόπαιδα και για χουλιγκάνους και για ό,τι άλλο θέλετε. Τα ακριβή δημογραφικά ας τα καταγράψουν άλλοι.

Πριν όμως να διαμαρτυρηθούμε για τους νέους που το μόνο που ξέρουν είναι να καταστρέφουν, δεν πρέπει να ασχοληθούμε πρώτα με το ποιος τους μαθαίνει να δημιουργούν; Ποιος δημιουργεί εν τέλει σε αυτή τη χώρα της αρπαχτής, της μπαλαφαρίας, της υποκρισίας, της αδικίας; Μόνο κεκτημένα έχουν όλοι.
.
Τίποτα δεν γεννιέται από το μηδέν, αυτό που φυτρώνει σήμερα είναι αυτό που σπείραμε εχθές και αντί να βλέπω οποιαδήποτε προσπάθεια για να διορθωθούν τα κακώς κείμενα διαπιστώνω ότι το πρόβλημα εξακολουθεί να είναι πώς θα σφραγιστεί η χύτρα ακόμη πιο σφιχτά, και ας ξέρουν όλοι ότι κάποτε, αναπόφευκτα, αυτή θα σκάσει. Το θέμα είναι πώς θα μείνουν όλα όπως είναι, όχι πώς θα γίνουμε κάτι καλύτερο, όχι πώς θα προσαρμοστούμε και θα εξελιχθούμε. Αυτό είναι δύσκολο, το εύκολο είναι να σηκώνεις το δάκτυλο και να κατηγορείς ένα κόμμα, τα παιδιά των μεταναστών που μας μισούν, τα κωλόπαιδα των βορείων προαστίων (στους μεσήλικες των βορείων προαστίων κάνουν τεμενάδες), μερικούς πλιατσικολόγους. Ωστόσο, αυτό που έχει σπάσει σε αυτή τη χώρα δεν είναι μόνο βιτρίνες.
.
Με ικανοποίηση περιμένουμε πάλι τους ειδικούς της Σκότλαντ Γιαρντ για να μας αναδιοργανώσουν - για άλλη μια φορά - την αστυνομία (την αναδιοργάνωση που είχαν κάνει την τελευταία φορά οι ίδιοι ειδικοί τη σάρωσε η εναλλαγή των κομμάτων). Υποθέτω ότι θα μπορούσαμε να περιμέναμε τις επόμενες εκλογές για να μην μπαίνουμε και τρίτη φορά στην ίδια διαδικασία. Υπήρξε και η νύξη τον καιρό των ταραχών για την εισαγωγή ΜΑΤ από τη Γαλλία. Έτσι όπως πάμε, μας βλέπω μετά από λίγο καιρό να προσκαλούμε και ξένα κυβερνητικά στελέχη και ξένο στρατό, γενόμενοι και επισήμως και με σφραγίδα ξενόδουλοι και προτεκτοράτο. Και εις ανώτερα.
.
Υ.Γ. Και με όλα αυτά, να σου και παίρνει ξανά τα πάνω του ο δικομματισμός στις δημοσκοπήσεις, και τα δύο μεγάλα κόμματα επάνω με το ΠΑΣΟΚ να συγκεντρώνει ποσοστά που του επιτρέπουν να ελπίζει σε αυτοδυναμία. Το εκλογικό ποίμνιο είναι εξαιρετικά προβλέψιμο στις αντιδράσεις του και δεν έχει ούτε μνήμη ούτε κρίση. Μερικές πέτρες και μολότωφ και τρέχει ξανά στο μαντρί που φαινόταν να εγκαταλείπει. Μετά θα είσαι συνωμοσιολόγος αν αρχίζεις να βάζεις με το νου σου ότι κάποιοι επίτηδες αφήνουν/βάζουν να καίγεται και να σπάζεται η Ελλάδα και η Αθήνα από χούλιγκαν και τραμπούκους όταν τα πρόβατα μοιάζουν να παραπαίρνουν θάρρος; Και ο ψηφοφόρος φοβέρα θέλει.

Ανυπαρξιακή αγωνία

Άραγε θα ήταν ποτέ δυνατόν να μην υπήρχα;

Bodies και κοκκαλοπωλητές

Προειδοποίηση: μπορεί να θίγει θρησκευτικές ευαισθησίες, συνεχίζετε με δική σας ευθύνη.

Είχα σκεφθεί να πάω στην έκθεση Bodies, και λόγω του ενδιαφέροντός μου για την ανατομία (αναπόφευκτο αν ασχολείσαι με το σκίτσο και τη ζωγραφική), αλλά και αναζητώντας μια εμπειρία υπαρξιακής αναζήτησης. Αν τελικά κλίνω στο να μην πάω είναι αφενός λόγω αυτών που έχω ακούσει για την αμφιλεγόμενη προέλευση των σωμάτων (πρόκειται για σώματα Ασιατών και κάποιοι μιλούν για όχι και τόσο εθελοντές, αλλά ακόμη και για θύματα εκτελέσεων στην Κίνα), αλλά και λόγω του εισιτηρίου που με κάνει να σκέπτομαι ότι κάποιοι βγάζουν χρήματα από τα σώματα νεκρών, κάτι που δεν μου αρέσει και πολύ. Από την άλλη πλευρά, κάνω τη σκέψη ότι όπως θεωρούμε απαραίτητο να μαθαίνουν τα παιδιά ή οι έφηβοι σήμερα για την ερωτική πράξη και να διαπαιδαγωγούνται στη διαδικασία από την οποία δημιουργείται η ζωή, εξίσου θα έπρεπε να εξοικειώνονται με τη φυσική μας υπόσταση, το θάνατο και το τέλος της ζωής. Δεν ξέρω ποιος θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για αυτό, αλλά ίσως μια επίσκεψη σε ένα νεκροτομείο ή ένα μάθημα ανατομίας να ταρακουνούσε λίγο τον έφηβο και να τον ωφελούσε, δίνοντάς του μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του τι είναι άνθρωπος, αλλά και αποδυναμώνοντας λίγο το σημερινό κ*λόπαιδο που κουβαλά μέσα του και που αύριο μπορεί να «ανθίσει» στον ενήλικο που απεχθανόμαστε.

Πέρα από αυτή την προσωπική στάση, συνέβη να διαβάσω, αλλά και να ακούσω, ανθρώπους να εκφράζουν την αγανάκτησή τους για αυτή την έκθεση. Επιχειρήματα όπως ο παραδοσιακός σεβασμός στο νεκρό σώμα που έχουμε στην Ελλάδα, χαρακτηρισμοί όπως ανίερη έκθεση και άλλα παρόμοια. Σε αυτές τις περιπτώσεις, απόρησα για το αν ζω στην ίδια χώρα με αυτούς τους ανθρώπους και θεώρησα αυτές τις αντιδράσεις χαρακτηριστικό παράδειγμα, όχι τόσο υποκρισίας, που είναι συνειδητή, αλλά του πώς ο άνθρωπος θεωρεί αποδεκτό και φυσιολογικό κάθε τι στο οποίο εθίζεται και του σφηνώνουν στο μυαλό του από την παιδική του ηλικία, ακόμη και τις ανθρωποθυσίες, αλλά αντιδρά μετά βδελυγμίας σε πιο ανώδυνα που του είναι πρωτόγνωρα. Ερωτώ ξανά όσους αντιδρούν σε αυτή την έκθεση με συναισθηματισμό και αγανάκτηση, υποστηρίζοντας ότι θα έπρεπε ακόμη και να είχε απαγορευθεί, δίνοντάς τους μία ακόμη ευκαιρία να εκκινήσουν την εν υπνώσει λογική και ελεύθερη σκέψη τους, ζούμε στην ίδια χώρα;

Εσείς δεν ζείτε στη χώρα όπου ο θάνατος είναι ανθηρό και ψυχοφθόρο για τους πενθούντες εμπόριο, με τις ταρίφες για τους δεσποτάδες και τα ενοίκια για τους τάφους; Εσείς δεν ζείτε στη χώρα που είναι γεμάτη με εκθετήρια σκηνωμάτων μέσα σε εκκλησίες και μοναστήρια; Εσείς δεν έχετε δει ποτέ τα απανθρακωμένα και αποτρόπαια πτώματα, τα κατάφορτα με τάματα και χρυσαφικά, δεν έχετε δει ποτέ τα διάφορα λείψανα, δάκτυλα, κάρες και δεν συμμαζεύεται αμφιλεγόμενης προέλευσης των διαφόρων αγίων, μαρτύρων, οσιομαρτύρων κ.λπ. εδώ και εκεί που σκοπό έχουν να γίνονται ατραξιόν της περιοχής και να ξελαφρώνουν τα πορτοφόλια ή, ενίοτε, να απαλλάσσουν και από περιουσιακά στοιχεία τους πιστούς; Μήπως δεν ζούμε στην Ελλάδα του Βησσαρίωνα (για να μην ξεχνάμε τα φρέσκα παραδείγματα) και της μαζικής παραγωγής λειψάνων και άλιωτων πτωμάτων; Εκφράστε πρώτα την αγανάκτησή σας με όση δύναμη έχετε για αυτή την πολλαπλάσια σε ξεπεσμό και έκταση αθλιότητα και μετά αντιδράστε και για αυτή την έκθεση που θεωρώ ότι πολύ περισσότερο σέβεται το ανθρώπινο σώμα, και αισθητικά, ιδίως σε σύγκριση με τις στολισμένες σαν λατέρνες πτωματοβιτρίνες των ναών. Η ιερότητα, αν αυτό αναζητάτε, βρίσκεται πάντα στον παρατηρητή.

Διαβάστε και αυτό, αλλά και άλλα άρθρα, από το εξαιρετικό ιστολόγιο Ροΐδη Εμμονές.

Αντιγράφω εδώ ένα απόσπασμα από την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΗΤΟΙ ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ Ανωνύμου του Έλληνος (πρώτη έκδοση 1806) Δ37, Δ38 και υποσημείωση, υποσημείωση από Δ39 (δεν μπορώ να αναπαραγάγω τη στίξη):

«Μετά των Επισκόπων λοιπόν, έρχονται εκείνοι οι πρωτοσύγκελλοι, οι αρχιμανδρίται και οι πνευματικοί, οι οποίοι στέλλονται από τα μοναστήρια - δι' ων κατωτέρω ρηθήσεται - με κάποιας πανταχούσας (επιστολές των μοναστηριών προς τους πιστούς ). Αυτοί είναι αναρίθμητοι, επειδή δεν ευρίσκεται πόλις ή χωρίον, όπου να μην φυλάττη ή ένα ή δύο από αυτούς τους λαοκλέπτας, οι οποίοι παρουσιάζονται εις τον αρχιερέα και αγοράζουν παρ' αυτού την άδειαν κλεψίματος, και έπειτα, με άκραν αυθάδειαν, αρχινούσιν από οσπίτιον εις οσπίτιον, να ζητούσιν ελεημοσύνην, και εκδύουσιν εξόχως τας γυναίκας, όσον ημπορούσι.

Τον τρόπον, οπού μεθοδεύονται, είναι άξιος γέλωτος ενταυτώ και δακρύων. Αυτοί έχουσιν εν κιβωτίδιον γεμάτον από ανθρώπινα κόκκαλα και κρανία ακέραια, τα οποία ασημώνοσι, και έπειτα ονοματίζουσιν, άλλα μεν του Αγίου Χαραλάμπους και άλλα του Αγίου Γρηγορίου. Εν ενί λόγω, δεν αφίνουν άγιον, χωρίς να έχουν μέρος από τα κόκκαλά του. Οι περισσότεροι από αυτούς τους κοκκαλοπωλητάς εξέρχονται από το Άγιον Όρος, εις το οποίον ευρίσκεται η πηγή αυτών των καλογήρων.»

Υποσημείωση του συγγραφέα: «Εγώ, έως τώρα βέβαια, είδα έως τέσσαρας κεφαλάς του Αγίου Χαραλάμπους, επειδή όταν ακολουθή η πανούκλα, τότε κάθε πολιτεία έχει από μία κεφαλήν του Αγίου Χαραλάμπους.»

Άλλη υποσημείωση του συγγραφέα: «Εγώ εγνώρισα ένα πνευματικόν Αγιορείτην, ο οποίος δεν ήτον τόσο αμαθής, όσον ήτον υποκριτής και φιλάργυρος. Πολλάκις, λοιπόν, καυχώμενος μου εδιηγείτο, ότι εις είκοσι χρόνους έκαμεν ένα καπιτάλι από εκατόν πενήντα χιλιάδες γρόσια, και είχε δοσμένα εις το μοναστήριόν του τα δύο τρίτα, τα δε λοιπά είχε μοιρασμένα εις διαφόρους πραγματευτάς με το διαφόριον. Αυτός είχε την κάραν του Αγίου Θεοδώρου.»

Σας αφήνω να εκτιμήσετε την ομοιότητα με σημερινά πράγματα και καταστάσεις, αλλά και να αντιληφθείτε ορισμένοι πόσο μεγάλη χρεία υπάρχει, όσο έξυπνοι και αν είμαστε, να ελευθερωθούμε από τα κανάλια της σκέψης που άλλοι έχουν σκάψει στο μυαλό μας και τις μαθημένες αντιδράσεις, διότι όπως εκπαιδεύεται ο σκύλος να αντιδρά, το ίδιο εκπαιδεύεται και ο άνθρωπος, κορωνίδες της δημιουργίας. Αν ήμασταν πιο ταπεινοί και καχύποπτοι για τον εαυτό μας, θα ήμασταν και πολύ πιο ελεύθερα και «ανώτερα» πλάσματα.
.
Και να μην ξεχάσω, η πρώτη έκθεση «bodies» που επισκέφθηκα σε τρυφερή ηλικία ήταν ο Άγιος Ιωάννης ο Ρώσος. Θα μου μείνει αξέχαστη. Η εικόνα εδώ, για άλλα «εμπορεύματα», απλώς γουγκλίστε στις εικόνες Google για Λείψανα, Άγια Λείψανα κ.λπ., ένα δείγμα, εδώ. Το αυτί του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, στο Βατοπαίδι, και το χέρι, εδώ. Καμαρώστε την πραμάτεια τους.

Σπασμένο πουλί

Σάββατο, 7 Μαρτίου, λίγο μετά τον καθιερωμένο απογευματινό καφέ με κάποιους φίλους. Επιστρέφω πεζός στο σπίτι όταν, στην Πατησίων, απέναντι από την Τοσίτσα, βλέπω ένα φριχτό θέαμα. Ένα περιστέρι, εντελώς παραμορφωμένο στο πίσω μέρος του σώματός του, προφανώς από κάποιο ατύχημα, σέρνεται στο πεζοδρόμιο. Το ένα πόδι του είναι σχεδόν στραμμένο προς τον ουρανό, του λείπουν πολλά φτερά και ισορροπεί περίπου στο ένα πόδι και στη μία φτερούγα ή σέρνεται στο σώμα του. Δεν βλέπω αίμα. Μένω εμβρόντητος να το κοιτάζω να υπομένει στωικά τη μοίρα του, καθώς στριμώχνεται σε ένα δέντρο για να αποφύγει τα πόδια των ανθρώπων. Μοιάζει περισσότερο με δημιούργημα μοντέρνου γλύπτη παρά με αληθινό πλάσμα. Δεν σκούζει, δεν δακρύζει... I never saw a wild thing sorry for itself...

Προσπαθώ να σκεφτώ ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος ενέργειας και παράλληλα αρχίζει να φουντώνει ο θυμός για αυτό που είναι γύρω μου, για τα παραμορφωμένα και απεχθή αδιάφορα πρόσωπα, για τον υποπολιτισμό των ανθρώπων που έκανε έτσι το πουλί (εικάζω ότι πρέπει να το πάτησε ή να συγκρούστηκε με αυτοκίνητο), για το σύμπαν που επιτρέπει να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Το περιστέρι δεν μοιάζει να μπορεί να πάει πουθενά, φεύγω γρήγορα και περνάω από δύο κτηνιατρεία που ξέρω στην ευρύτερη περιοχή, μήπως και βρω από κάποιο ανοικτό, αλλά, όπως ανέμενα αυτή την ώρα και μέρα, η προσπάθεια είναι άκαρπη. Πάω στο σπίτι γρήγορα και πιάνω μια χάρτινη τσάντα στην οποία στρώνω χαρτί κουζίνας, μήπως πάρω το πουλί μαζί μου, για να το πάω κάπου από τη Δευτέρα, αν ζήσει μέχρι τότε. Το καλύτερο που φαντάζομαι ότι μπορεί να γίνει είναι ευθανασία.

Επιστρέφω στο σημείο. Το πουλί είναι ακόμη εκεί και, τι σουρεαλιστική εικόνα, κάποιος έχει αφήσει μερικά ψίχουλα και αυτό τρώει χοροπηδώντας στο ένα πόδι και σερνάμενο! Θυμάμαι ότι υπάρχει μια φίλη που ίσως να μπορεί να μου δώσει κάποια συμβουλή. Καλώ με το κινητό και μου δίνει του νούμερο της ορνιθολογικής εταιρείας. Θα ασχοληθούν άραγε με ένα ταπεινό περιστέρι; Βρίζοντας από μέσα μου τον δημιουργό του κόσμου, ρίχνω μια ματιά στο πουλί που βρίσκεται λίγα μέτρα πιο πέρα και καλώ τον αριθμό. Ακούω ένα μαγνητοφωνημένο εισαγωγικό μενού και σηκώνω το βλέμμα. Το πουλί έχει εξαφανιστεί! Διακόπτω την κλήση και πάω να δω πού έχει πάει. Κοιτάζω πίσω από το δέντρο, στο δρόμο, κάτω από ένα κάδο σκουπιδιών που βρίσκεται κοντά, κοιτάζω και ξανακοιτάζω παντού, είναι άφαντο, σαν να έχει γίνει καπνός. Το μόνο που έχει μείνει είναι τα ψίχουλα που τσιμπούσε. Δεν μπορώ να το πιστέψω, είναι δυνατόν να το πήρε κάποιος τη στιγμή που είχα πάρει το βλέμμα μου από πάνω του; Έμεινα αρκετή ώρα, κοίταξα ακόμη και μέσα στον κάδο με τα σκουπίδια, ακόμη και μέσα και ανάμεσα σε κάτι νάιλον τσάντες εκεί κοντά, τίποτα. Κάποιοι μπορεί να με πέρασαν για ρακοσυλλέκτη ή τρελαμένο πρεζόνι.

Για να ολοκληρωθεί το σουρεαλιστικό σκηνικό, την ώρα που έχω αρχίσει να απελπίζομαι με πλησιάζει κάποιος και μου προτάσσει μια παλιά φωτογραφική μηχανή με φιλμ, ζητώντας μου να τον βγάλω μια φωτογραφία με φόντο το πολυτεχνείο, μέσα σε όλη αυτή την αθλιότητα. Τον κοιτάζω λίγο και δέχομαι, μη ξέροντας τι άλλο να κάνω, μου φαίνεται και αυτός απίθανος. Το ντύσιμο και το φέρσιμό του με κάνουν να σκεφτώ ότι είναι επαρχιώτης, κρατάει ένα νάιλον με νερό και, ίσως, το κολατσιό του, θα είναι γύρω στα πενήντα. «Περίμενε να φύγει το τρόλει, να φαίνεται η πύλη του Πολυτεχνείου.» Τον τραβάω και του δίνω τη μηχανή, με ευχαριστεί, είναι από την Ξάνθη, λέει, μου ζητάει οδηγίες για τον πλησιέστερο σταθμό του μετρό. Ήδη καθώς μου μιλάει εγώ κοιτάζω ξανά τα σκουπίδια και το δρόμο. Δεν μπορώ να πιστέψω αυτό που έχει συμβεί. Δεν ξέρω τι να σκεφτώ. Φεύγω αργά και απρόθυμα από το σημείο, ομολογώ όχι χωρίς και κάποια ανακούφιση για το ότι απαλλάχθηκα από το πρόβλημα, την οποία όμως γρήγορα διαδέχεται η ενοχή και η ανησυχία για την τύχη του πουλιού.

Γυρνάω στο σπίτι με την άδεια τσάντα με το χαρτί κουζίνας και κοιτάζω σε μια γωνιά μια παλιά μπλούζα και κάτι εφημερίδες που είχα στρώσει για να υποδεχθώ το περιστέρι. Αυτή η πόλη γίνεται όλο και ποιο άσχημη, αναρωτιέμαι όλο και πιο συχνά όταν είναι να βγω έξω ποια καινούρια φρίκη μπορεί να αντικρίσω.
.
Υ.Γ. Βγήκα και την Κυριακή πάντως για να περπατήσω λίγο μετά το οικογενειακό γεύμα, παρά τη δουλειά που με περίμενε στο σπίτι. Ασχήμια, επαίτες, πρεζόνια, ένας νεαρός αστυνομικός σταματάει τρεις προφανώς άκακους, μικροκαμωμένους Πακιστανούς με αγενή και απότομο τρόπο, κάνοντας φιγούρα στην αστυνομικίνα δίπλα του... «Εσείς οι τρεις, στη σειρά και τα χαρτιά σας,», «δεν πιστεύω να ήσαστε στη χθεσινή διαδήλωση» τον ακούω να λέει καθώς απομακρύνομαι. Υποθέτω ότι στη σχολή δεν διδάσκουν τρόπους and I think to myself, what a wonderful world...

Πληροφορία: Αν βρείτε κάποιο τραυματισμένο πουλί, δείτε αυτές τις οδηγίες, εδώ.

Γιατί η (ελεύθερη) αγορά είναι αναγκαία

Με αφορμή την κρίση ενός συστήματος που θεωρώ τραπεζοκεντρικό/τοκογλυφικό και παρασιτικό και πολλές φορές έχω επικρίνει, πολλοί οπαδοί του κεντρικού σχεδιασμού και αποτυχημένων συστημάτων βρήκαν την ευκαιρία να ξεσπαθώσουν κατά της ελεύθερης αγοράς . Αυτή ήταν η αφορμή για να διατυπώσω τις παρακάτω σκέψεις.

.
Η αγορά δεν είναι ισμός, δεν είναι ιδεολογία, πίστη ή δόγμα. Έκανε την εμφάνισή της στα βάθη του χρόνου, από τότε που δύο άνθρωποι έκαναν μια ανταλλαγή για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους με αμοιβαίο όφελος. Βασίζεται στη διαφοροποίηση και στην εξειδίκευση και επιτρέπει την καλύτερη αξιοποίηση των διαφορετικών ικανοτήτων των μελών μιας κοινωνίας. Είμαι καλύτερος στη γεωργία, είσαι καλύτερος στο να μαστορεύεις, αντί να προσπαθώ να τα κάνω όλα, και αυτά στα οποία είμαι καλός και αυτά στα οποία είμαι μέτριος ή κακός, είναι προς το συμφέρον και των δύο μας να επικεντρωθεί ο καθένας στην περιοχή των ικανοτήτων του και να διαθέτουμε ο ένας στον άλλο τα προϊόντα και τις υπηρεσίες του, χωρίς καταναγκασμούς.
.
Η αγορά είναι κρίσιμο συστατικό της ελευθερίας, και της οικονομικής και της πολιτικής και της με οποιονδήποτε άλλο τρόπο νοούμενης ελευθερίας. Είμαστε όντα των οποίων η ύπαρξη εξαρτάται από την ικανοποίηση φυσικών αναγκών. Αν εξαιρέσουμε από την ελευθερία το να αποφασίζει ο καθένας με ποιο τρόπο θα δραστηριοποιηθεί για την ικανοποίηση αυτών των αναγκών και πώς θα αξιοποιήσει τα ταλέντα του, τη δημιουργικότητά του, σε τι ακριβώς παραμένουμε ελεύθεροι; Η αγορά είναι η πλατφόρμα μέσω της οποίας ο καθένας μπορεί να επιλέξει για τον εαυτό του, χωρίς κάποιον «πατερούλη», λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες του, τα ταλέντα του, τις προτιμήσεις του, που κανένας κεντρικός σχεδιαστής δεν μπορεί να γνωρίζει ή να καθορίζει για λογαριασμό του, το βέλτιστο ή επιθυμητό στον ίδιο τρόπο κατανομής των προσπαθειών του και της συνεισφοράς του στην κοινωνία, χωρίς να καταναγκάζει άλλους με τη βία ή με τη δουλεία για την ικανοποίηση των δικών του αναγκών. Επίσης, η αγορά επιτρέπει σε κάθε συμμετέχοντα να επιβραβεύει και να τιμωρεί δια των αγοραστικών αποφάσεών του τους άλλους συμμετέχοντες σε καθημερινή βάση. Ο λόγος που υπάρχουν βιολογικά προϊόντα είναι διότι κάποιοι από εμάς είναι πρόθυμοι να τα επιλέξουν, παρά το μεγαλύτερο κόστος τους. Ψηφίζουμε ως καταναλωτές κάθε μέρα. Η αγορά είναι ο πιο ισορροπημένος και ηθικός τρόπος επιδίωξης αυτού που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε υλική ευδαιμονία, ευτυχία, με υλικούς όρους, κάτι που είναι και ο σκοπός της οικονομίας.
.
Η αγορά μεταφέρει πληροφορία και προς τις δύο κατευθύνσεις, και από τους παραγωγούς προς τους καταναλωτές και από τους καταναλωτές προς τους παραγωγούς, με το μηχανισμό των τιμών, με την προσφορά και τη ζήτηση. Ο κεντρικός σχεδιαστής, όσο καλοπροαίρετος ή διατεθειμένος να αναλάβει και αυτό το ρόλο και αν είναι, ποτέ δεν θα είναι σε θέση να υποκαταστήσει ένα τόσο σύνθετο και χαοτικό σύστημα. Κανένας δεν γνωρίζει τι ακριβώς χρειάζομαι όσο ο ίδιος, κανένας δεν μπορεί να με πείσει ότι οι δικές του επιλογές για εμένα είναι οι σωστές και οι δικές μου επιλογές για τον εαυτό μου, λαθεμένες. Πολύ δε περισσότερο, κανένας δεν είναι σε θέση να γνωρίζει τις απόλυτες και σχετικές αξιολογήσεις των αγαθών κάθε ενός των συμμετεχόντων σε μια αγορά. Αυτή η αμφίδρομη μεταφορά πληροφορίας που καταλήγει σε δυναμικές ισορροπίες μεταξύ προσφοράς και ζήτησης που μεταβάλλονται με το χρόνο είναι το λεγόμενο «αόρατο χέρι», που στην πραγματικότητα είναι τα δικά μας χέρια, κάθε φορά που πηγαίνουμε στο σουπερμάρκετ, στα καταστήματα. Κανένας κεντρικός σχεδιαστής που θα παρεμβληθεί μεταξύ καταναλωτή και παραγωγού για να καθορίσει τι πρέπει να προσφέρει ο ένας και τι να καταναλώσει ο άλλος δεν μπορεί να προσφέρει καλύτερο τελικό αποτέλεσμα (πέρα ίσως από άδεια ράφια, δυσαρέσκεια, μαύρη αγορά).
.
Η αγορά προωθεί την καινοτομία. Αυτό έχει άμεση σχέση με την προηγούμενη παράγραφο και την αμφίδρομη μεταφορά πληροφοριών και καταδεικνύει πόσο αναγκαίος είναι ο ρόλος του (τι βρώμικη λέξη για μερικούς) επιχειρηματία. Η αγορά είναι το πεδίο όπου οι νέες ιδέες δοκιμάζονται, εγκρίνονται, απορρίπτονται ή μετασχηματίζονται και αλληλεπιδρούν, ώστε πολλές φορές ακόμη και οι σημερινές αποτυχίες να γίνονται συστατικό στοιχείο της αυριανής επιτυχίας. Ο κεντρικός σχεδιαστής, κάποια επιτροπή «σοφών», τρέμουν την αποτυχία, φοβούνται την ευθύνη, την απώλεια πόρων, σκέπτονται συντηρητικά και βλέπουν τα πάντα στατικά, υπόκεινται σε ελέγχους και γραφειοκρατία που τελματώνει τις αποφάσεις ή, αντίθετα, όταν δρουν χωρίς έλεγχο, επιβάλλουν τις δικές τους προτιμήσεις με την εξουσία τους (αναπόφευκτα) ή, χειρότερα, δρουν αναξιοκρατικά. Δεν είναι τυχαίο ότι η καινοτομία στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού συνίστατο στη μίμηση/αντιγραφή του τι παραγόταν στην άλλη πλευρά καθώς, πρακτικά, απουσίαζε κάθε εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς για το τι πρέπει να παραχθεί. Ο επιχειρηματίας, αντιθέτως, καθώς δεν δεσμεύεται στις αποφάσεις του παρά μόνον από τους νόμους και έχοντας το προνόμιο να διακυβεύει ελεύθερα τα κεφάλαια που διαχειρίζεται με στόχο το (προσοχή, άλλη βωμολοχία) κέρδος (δηλ. την επιτυχία και την αύξηση της αξίας), μπορεί να ρισκάρει, ακόμη και να αποτύχει, περιμένοντας εκείνη τη μοναδική φορά επιτυχίας που θα τον δικαιώσει. Στην προσπάθειά του να διαφοροποιηθεί από τον ανταγωνισμό, η καινοτομία, μικρή ή μεγάλη, πραγματική ή επιφανειακή και επουσιώδης, του είναι αναγκαία και, έτσι, την προσφέρει στον καταναλωτή που τη δοκιμάζει και δια της ψήφου του στο ταμείο την αποδέχεται ή την απορρίπτει. Είναι ο καλύτερος δυνατός (και ο πιο δημοκρατικός) τρόπος για να αποφασίζεται τι πρέπει να παράγεται και αν πρέπει να υιοθετείται μια νέα ιδέα.
.
Χωρίς την ελεύθερη αγορά, χωρίς την επιχειρηματικότητα, είναι αμφίβολο αν θα είχαμε κινητά τηλέφωνα, το Internet μπορεί και σήμερα να μην ήταν τίποτε παραπάνω παρά ένα στρατιωτικό πρόγραμμα για τη διασφάλιση των στρατιωτικών επικοινωνιών, οι υπολογιστές να ήταν ακόμη εξωτικά μηχανήματα και όσο για τα μπλογκ... Οι επιτροπές σοφών μπορεί να είναι καλές για να αποφασίζουν για ένα συγκεκριμένο επιστημονικό πρόβλημα, όπως για το πώς θα στείλουμε έναν αστροναύτη στο φεγγάρι, αλλά δεν νομίζω ότι είναι ο κατάλληλος τρόπος για να μας πουν πόσα DVD και πόσα blue ray πρέπει να παράγονται, αν πρέπει να έχουμε τηλεοράσεις του ενός ή του άλλου τύπου, ποιο λειτουργικό σύστημα πρέπει να έχουμε στον υπολογιστή ή... τι πρέπει να φορέσουμε αυτό το καλοκαίρι. Θα έλεγα ότι σε αυτές τις περιπτώσεις, μάλλον αποδεικνύονται επιτροπές ανοήτων και λειτουργούν καλύτερα όταν έχουν πάνω από το κεφάλι τους έναν άνθρωπο που ξέρει την αγορά, του εμπορίου, για να μην πω «της πιάτσας», που πολλές φορές μπορεί να μην έχει καν σπουδές, αλλά έχει το ταλέντο του επιχειρείν, τι να κάνουμε, χρειαζόμαστε και αυτούς τους ανθρώπους (ΟΥΥΥΥΥΥΥ! Στην πυρά ο Περαστικός!).
.
Τα «αλλά»
.
Σε αυτή τη ζωή, καμία καθαρή, άσπιλη και αμόλυντη ιδέα/σύλληψη/έννοια δεν αντέχει για πολύ, χωρίς να γίνει εφιάλτης. Η πραγματικότητα έχει τις δικές της απαιτήσεις και κάθε επιλογή πρέπει να συνοδεύεται από γενναίες δόσεις πραγματισμού.
.
Το κράτος είναι αναγκαίο και θεμιτό, εφόσον περιορίζεται στον ρόλο που του αντιστοιχεί. Στο να παρέχει και να επιβάλλει τους νόμους και τους κανόνες που ισχύουν για όλους, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς και όλων των παραγόντων της. Μάλιστα, τίποτα που να μοιάζει σε ελεύθερη αγορά δεν μπορεί να υπάρξει στον πραγματικό κόσμο χωρίς αποτελεσματική εποπτεία, χωρίς νόμο, χωρίς κανόνες. Το κράτος, όμως, δεν μπορεί να είναι άλλος ένας συμμετέχων, δεν μπορεί να παράγει τηλεοράσεις και τσιμπιδάκια, ούτε να επιδοτεί τον ένα ανταγωνιστή έναντι των άλλων, με οποιοδήποτε πρόσχημα. Κάνοντάς το αυτό, π.χ. δήθεν για να σώσει θέσεις εργασίας, συντηρεί την αναποτελεσματικότητα και την αποτυχία, τρέφει καρκινώματα και δημιουργεί προνομιούχους. Το κράτος οφείλει να αντιμετωπίζει εξίσου όλους τους πολίτες και να προστατεύει αυτό που θεωρούμε ελάχιστο αποδεκτό επίπεδο διαβίωσης, να διασφαλίζει ότι όλοι απολαμβάνουν τα κοινωνικά αγαθά και ότι η αποτυχία στην αγορά δεν ισοδυναμεί με απειλή για τη φυσική ύπαρξη. Το κράτος παρέχει τους κανόνες και το προστατευτικό δίχτυ. Πώς επιτυγχάνεται αυτό; Φυσικά, δια της φορολογίας (έχω και κάποιες εναλλακτικές ιδέες, αλλά σε άλλη ανάρτηση αυτά). Μάλιστα, κατά τεκμήριο, όσο πιο ελεύθερα λειτουργεί η αγορά, τόσο περισσότεροι είναι και οι πόροι που έχει στη διάθεσή του το κράτος.
.
Οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι υπάρχουν περιπτώσεις και ανάγκες που η αγορά αποτυγχάνει ή δεν μπορεί να αναπτυχθεί. Παραδείγματα είναι τα φυσικά μονοπώλια, όπως μια συγκεκριμένη και αποκλειστική φυσική πηγή, ένα δίχτυο που αναγκαστικά είναι ενιαίο, μια άγονη γραμμή. Το καλύτερο σε αυτή την περίπτωση είναι να οριοθετείται επακριβώς το πρόβλημα και ο τομέας στον οποίο εμφανίζεται η αστοχία και εκεί να υπάρχει προσεκτικά στοχευμένη παρέμβαση. Για παράδειγμα, το ότι υπάρχουν άγονες γραμμές δεν σημαίνει ότι όλες οι συγκοινωνίες σε μια χώρα πρέπει να είναι δημόσιες. Ενδεχομένως, να πρέπει να υποχρεώνονται οι εταιρείες για να δραστηριοποιούνται σε αυτή την αγορά να εξυπηρετούν και αυτές τις γραμμές ή να συνεισφέρουν από κοινού με κάποιο τέλος για την εξυπηρέτησή τους. Αν πάλι έχουμε μια υπηρεσία, όπως οι ενσύρματες επικοινωνίες ή η ενέργεια, που απαιτεί κοινό δίκτυο, μπορούμε να διαχωρίσουμε το δίκτυο από τις υπηρεσίες, αναθέτοντας το πρώτο σε έναν κοινό, ανεξάρτητο φορέα, ενδεχομένως με κρατικό έλεγχο, και απελευθερώνοντας το κομμάτι των υπηρεσιών στον ανταγωνισμό. Σε ελάχιστες περιπτώσεις, όπου ο ιδιώτης δεν έχει να προσφέρει κάτι παραπάνω καθώς ένα αγαθό είναι φυσικό μονοπώλιο και ομογενές, ας είναι και κρατική η εκμετάλλευση ή, όπως προτιμώ, ελεγχόμενη από το κράτος (για να αποφεύγονται πελατειακά φαινόμενα). Το μονοπώλιο, είτε κρατικό είτε ιδιωτικό, είναι απεχθές.
.
Το μυστικό
.
Ό,τι και να διατείνεται ένας επιχειρηματίας, η ελεύθερη αγορά είναι ο χειρότερος εχθρός του. Κάθε επιχειρηματίας/επιχείρηση αγωνίζεται για να κατακτήσει μια ιδανική κορυφή, να αυξήσει τη δύναμή της και τον έλεγχο που ασκεί, να γίνει οιονεί κράτος. Κάθε επιχείρηση που απειλείται, στρέφεται στο κράτος - που υποτίθεται ότι μισεί - για προστασία. Όταν μια επιχείρηση κινδυνεύει να πεθάνει, πρέπει να πεθαίνει! Ο θάνατος είναι τόσο αναγκαίος στην οικονομία όσο και στη ζωή. Είναι τα φυσικά και όχι τα νομικά πρόσωπα ή γενικά οι επιχειρήσεις, οποιασδήποτε μορφής, που πρέπει να προστατεύονται. Αυτό που πραγματικά χρειάζονται οι υγιείς επιχειρήσεις δεν είναι ούτε οι επιδοτήσεις, ούτε χαριστικές ρυθμίσεις, αλλά ένα ορθολογικό, σταθερό, ευνομούμενο, χαμηλής γραφειοκρατίας περιβάλλον.
.
Οφείλω να πω ότι λόγω της κρίσης αλλά και πριν από αυτήν, προβληματίζομαι ιδιαίτερα για τις τράπεζες και το ρόλο τους και για το πώς και ποιος πρέπει να παρέχει τις σχετικές υπηρεσίες. Δεν νοείται ελεύθερη αγορά όταν μια επιχείρηση διαδραματίζει τόσο κρίσιμο ρόλο στο οικονομικό σύστημα ώστε η χρεοκοπία της να είναι «αδιανόητη» και να πρέπει να διασώζεται από την τσέπη του φορολογούμενου. Αυτό είναι προσβολή και κοροϊδία της ίδιας της έννοιας της ελεύθερης αγοράς.
.
Κατάληξη
.
Το οικονομικό σύστημα, όπως διαμορφώθηκε στην εποχή μας και φτάνοντας στην τρέχουσα κρίση, είχε πάρα πολλές παθογένειες και χρήζει ριζικών αλλαγών, όπως και αλλού έχω αναφέρει και θα αναφέρω ξανά σε άλλες αναρτήσεις. Ωστόσο, όσα βρομόνερα και αν υπάρχουν στη σκάφη, δεν μπορούμε να πετάξουμε μαζί και την μπουγάδα! Η αγορά είναι αναγκαίο συστατικό της οικονομικής ευημερίας, αλλά και κάτι περισσότερο, της ίδιας της δημοκρατίας. Δεν είναι τυχαίο ότι η δημοκρατία εκεί έκανε τα πρώτα της βήματα, ανάμεσα στους εμπόρους, στους τεχνίτες και στους πελάτες τους. Αν πιστεύετε ότι είναι η αγορά που εκμαυλίζει, σκεφθείτε λίγο τους εφιάλτες στους οποίους μας έχουν οδηγήσει τα άλλα συστήματα. Η αγορά, όπως και η δημοκρατία, έχει πολυάριθμα προβλήματα και ελαττώματα, ωστόσο, είναι ό,τι καλύτερο έχουμε μέχρι τώρα.

Πρωτόπλαστοι 3 - Τέλος (ή μάλλον αρχή)

Τους είδα εχθές, καθώς έκανα ένα βραδινό, κυριακάτικο περίπατο. Λίγο τους λυπήθηκα, λίγο τους καμάρωσα. Τους πλησίασα, ενώ κοιτούσαν γύρω τους σαν τρομαγμένα ελάφια, δεν ξέρω αν με κατάλαβαν. «Η ανυπακοή είναι προνόμιό σας, χάρηκα που το ασκήσατε. Επιλέξατε τη γνώση από τη μακαριότητα της άγνοιας. Η γνώση όμως έχει το τίμημά της, ό,τι και αν σας έλεγα δεν θα το καταλαβαίνατε στην προηγούμενή σας κατάσταση. Οι προειδοποιήσεις θα ήταν μάταιες. Γευθήκατε την ηδονή, αλλά ακολουθεί ο αχώριστος αδελφός της, ο πόνος, γνωρίσατε τη γέννηση, θα γευθείτε και τον θάνατο. Δεν είναι κάτι που εξαρτάται από εμένα. Δεν είναι στις δυνάμεις μου να χωρίζω αυτά που είναι ένα. Ελπίζω να αποκτήσετε αρκετή σοφία για να πονάτε κάπως λιγότερο» Δεν ξέρω αν με άκουσαν, τους κοίταξα μελαγχολικά και συνέχισα να περπατώ, εκεί, κάπου στην Πανεπιστημίου. Αν τους δείτε, χαρίστε τους ένα χαμόγελο, ένα ευγενικό λόγο. Δεν είναι κακοί. Κανένας δεν είναι κακός, πονεμένοι είμαστε όλοι και κτυπιόμαστε δεξιά, αριστερά, καθώς νοιώθουμε τις σάρκες μας να καίγονται. Οι αγνές ψυχές το βλέπουν καθαρά, για αυτό δεν έχουν έχθρα για κανέναν. Για να τα διαβάζω εγώ κυρίως τα γράφω.