Η των Αθηνών καταστροφή ή η περιπλάνηση ενός ασχέτου

Σε μια έκθεση πάντα υπάρχει κάτι ενδιαφέρον όταν έχεις τα μάτια σου ανοικτά.

Πώς μπορεί να καταστρέψει κάποιος την Αθήνα; Ακόμη και αν βομβαρδίσεις αυτή την πόλη, το αποτέλεσμα ενδέχεται να είναι αισθητικά καλύτερο από την υπάρχουσα κατάσταση.

Το μεσημέρι της Κυριακής, μετά από ένα καλό γεύμα, μετά οινοποσίας και τσικουδοποσίας, αλλά και με περίεργη διάθεση εξαιτίας κάποιων ειδήσεων, αποφάσισα να κάνω ένα μεγάλο περίπατο, επισκεπτόμενος και την Destroy Athens. Η σχέση μου με τη σύγχρονη τέχνη είναι ανύπαρκτη. Τα ενδιαφέροντά μου στη ζωγραφική φτάνουν περίπου μέχρι τον 19ο αιώνα ενώ οι σύγχρονοι καλλιτέχνες που με ενδιαφέρουν είναι περισσότερο εικονογράφοι ή σχεδιαστές κόμικ. Ξεκίνησα λοιπόν με πολύ χαμηλές προσδοκίες και με μια διάθεση «άντε να κάνουμε ένα περίπατο και να δούμε και αυτό το φρούτο». Στην καλύτερη περίπτωση περίμενα μια μικρή περιπέτεια, όπως όταν έρχεσαι σε πρώτη επαφή με κάτι άγνωστο. Δεν απογοητεύτηκα. Έζησα μια μαγική εμπειρία εξερεύνησης, σε ένα ονειρικό περιβάλλον. Δεν ξέρω πόσο μέρος αυτής της εμπειρίας οφειλόταν στο χώρο και πόσο στα ίδια τα έργα, αλλά πέρασα πολύ καλά. Ένοιωσα ένα ξάφνιασμα που με απομάκρυνε από την καθημερινή, τετριμμένη αντίληψη της πραγματικότητας (η κατάρα του ανθρώπου), πράγμα που σε κάθε περίπτωση είναι το ζητούμενο, δεν θα πω αυστηρά της τέχνης, αλλά κάθε ψυχαγωγικής - μυητικής εμπειρίας.

Και πράγματι, ο χώρος είναι σαν ένας λαβύρινθος, σκοτεινοί διάδρομοι και μαύρα παραπετάσματα συνδέουν τους χώρους ή σε οδηγούν σε δωμάτια όπου προβάλλονται βίντεο (π.χ. πόσο ατμοσφαιρικό το βίντεο του Olaf Nicolai με την παρουσίαση της κατοικίας Ροδάκη με τις απόκοσμες πέτρινες μορφές της), ναοί με αναρχικές αγιογραφίες (Στέλιος Φαϊτάκης) και σαν εικόνισμα μια ζωγραφιά του Πικάσο, όμορφες ακουαρέλες και σχέδια (John Kleckner) που με ενθουσίασαν καθώς δεν τα περίμενα. Χώροι με ακουστικά όπου μπορεί κάποιος να παρακολουθήσει ντοκιμαντέρ για την ελληνικότητα, με συνεντεύξεις από ανθρώπους όπως ο Κορνήλιος Καστοριάδης και άλλους Έλληνες και ξένους διανοούμενους. Κατασκευές που δένουν με τον απόκοσμο χώρο του εργοστασίου, με τις ράγες που ξεκινούν και καταλήγουν στο πουθενά, τα παράξενα μηχανήματα, με τον υποβλητικό φωτισμό, με τις περίεργες αλλαγές στη χροιά του ήχου.

Η ατμόσφαιρα μεταβάλλεται συνεχώς, τη μια νομίζεις ότι ζεις στις σελίδες ενός κόμικ, την άλλη ότι διασχίζεις κάτι σαν τούνελ του τρόμου σε ένα λούνα παρκ και την άλλη ότι βρίσκεσαι σε ένα όνειρο ή σε έναν εφιάλτη. Πόση εντύπωση μου προκάλεσε η έκθεση με τις επινοήσεις των φυλακισμένων για να αντιμετωπίζουν κάθε είδους ανάγκες (από μολυβοθήκες, αυτοσχέδιους βραστήρες και βελόνες τατουάζ μέχρι και κατασκευή από πλαστικές σακούλες που μοιάζει με ανθρώπινα οπίσθια για τη χρήση που αντιλαμβάνεστε). Η αναπαράσταση σε φυσικό μέγεθος του κελιού κάποιων φυλακών της Καλιφόρνια ήταν νομίζω το σκοτεινότερο σημείο της έκθεσης. Τόλμησα να μπω μέσα και αισθάνθηκα τις τρίχες στο σβέρκο μου να ορθώνονται και για μια στιγμή φοβήθηκα ότι είχα περάσει σε μια εναλλακτική πραγματικότητα και να, τώρα θα εμφανιζόταν και ο δεσμοφύλακας ή θα άκουγα τη φωνή του συγκρατούμενου μου (τέτοια αίσθηση του τι μπορεί να σημαίνει φυλακή δεν έχω πάρει από κανένα κινηματογραφικό έργο για φυλακές). Έφυγα από αυτό το χώρο ανακουφισμένος, αλλά και με μια νέα εμπειρία.

Αλλά και τι ωραίες οι στιγμές της κάθαρσης, τι χαλαρωτικό και ερωτικό το βίντεο με τις βόρειες καλλονές που χόρευαν, έκαναν κούνια και έπαιζαν σε ειδυλλιακά τοπία, ανέμελα όπως οι νύμφες (χωρίς ίχνος γυμνού). Αισθάνθηκα σαν παιδί σε λούνα παρκ. Δεν μπορούσα να ξεκολλήσω. Ήθελα να εξερευνήσω και να ανακαλύψω τα πάντα, κάθε γωνιά αυτού του λαβύρινθου (να, σε μια γωνιά, στο τέλος ενός διαδρόμου, τοποθετημένη χαμηλά, στο ύψος των ποδιών, μια οθόνη προβάλλει κάτι πόδια να παίζουν μπάλα), και ας είχα πάντα την αίσθηση ότι σε κάποια στροφή του, σε κάποια σκοτεινή γωνία, ανάμεσα σε αυτά τα μηχανήματα και τις εγκαταστάσεις που έμοιαζαν να είχαν βγει από έργο του H.R.Giger, μπορεί να ενέδρευε και ο Μινώταυρος. Είχα πάντα την αίσθηση ότι έκανα παράλληλα μια εσωτερική διαδρομή.

Έμεινα στην έκθεση περισσότερες από τέσσερις ώρες, όχι μόνο λόγω δικού μου ενδιαφέροντος, αλλά και λόγω μεγέθους. Ευτυχώς κάποιες φορές καθόμουν. Πραγματικά δεν έχω χρόνο να αναφερθώ σε όλα όσα με εντυπωσίασαν. Σίγουρα όλα τα εκθέματα δεν ήταν της ίδιας αξίας και υποψιάζομαι ότι αυτό που δημιουργούσε την υποβλητική ατμόσφαιρα ήταν το σύνολο και η αίσθηση των έργων σε συνδυασμό με το χώρο. Κάποια στιγμή σκέφτηκα ότι αν στο μέλλον υπάρξει μια αφηρημένη θρησκεία του ιερού, της πνευματικότητας, της εσωτερικής αναζήτησης, απαλλαγμένη από δόγματα, ίσως οι ναοί της να είναι κάπως έτσι, σχεδιασμένοι για να σε οδηγούν σε εσωτερικές περιπλανήσεις. Κάποια στιγμή, όταν βγήκα από την έκθεση και πήρα το δρόμο του γυρισμού, οι δρόμοι της Αθήνας μου φάνηκαν και αυτοί πρωτόγνωροι, σαν ένα σουρεαλιστικό κατασκεύασμα, σαν μια αναπαράσταση ενός εφιαλτικού κόσμου. Συνειδητοποίηση - ο στόχος.

Ίσως να τα παραλέω, ίσως να είναι η εντύπωση της πρώτης επαφής με κάτι παρόμοιο, ίσως η παράξενη διάθεσή μου, ίσως τα κρασιά που είχα πιει πριν. Όπως και να έχει, ήταν καλά για 10 ευρώ.

(Από το εισιτήριο)