Παγκοσμιοποίηση και θρησκεία - Τα σχετικά και τα απόλυτα

Πολλοί συνάνθρωποί μας στρέφονται για πνευματική καθοδήγηση σε τύπους όπως αυτός. Σας φαίνεται παράξενο; Φανταστείτε τον να φοράει μαύρα.

Ένας ξένος ήλθε από μια άλλη χώρα, μας είπε να ξεχάσουμε τη θρησκεία των προγόνων μας, τα ιερά και τα όσιά μας και να ασπαστούμε το κήρυγμά του. Μας ζήτησε να αφήσουμε τις παραδόσεις μας. Είπε ότι τα παιδιά πρέπει να αφήσουν τους γονείς τους και να έλθουν σε ρήξη με αυτούς και όσα πίστευαν. Προσπάθησε να μας προσηλυτίσει σε μια νέα, παράξενη, συγκρητιστική θρησκεία, που ένας δάσκαλος ή γκουρού δίδαξε και ο οποίος υποτίθεται ότι ήταν γιος Θεού και αναστήθηκε αφού εκτελέστηκε.

Φανταστείτε πώς θα αντιδρούσαμε σήμερα σε κάποιον σαν τον Απόστολο Παύλο, σε κάποιον που θα ταξίδευε από χώρα σε χώρα προσπαθώντας να προσηλυτίσει σε μια νέα θρησκεία που γεννήθηκε ως αίρεση, συμπλήρωμα αν προτιμάτε, μιας άλλης θρησκείας, σε μια ξένη χώρα. Πώς θα αντιδρούσαν άνθρωποι όπως π.χ. αυτοί που καλούνται νεοορθόδοξοι; Πώς θα αντιδρούσαμε όλοι; Οι περισσότεροι σίγουρα θα γελούσαμε και θα τον παίρναμε αρχικά στο ψιλό, όπως έκαναν και οι Αθηναίοι της εποχής. Θα γελούσαμε σίγουρα περισσότερο με τους πρώτους προσήλυτους και μετά; Πώς θα αντιδρούσαν οι υπερασπιστές των παραδόσεων και οι αντίπαλοι της παγκοσμιοποίησης όταν θα δημιουργούνταν τα πρώτα «προγεφυρώματα»;

Είναι κάπως ειρωνικό να ακούς τους ιερείς και άλλους υπέρμαχους των παραδόσεων να καταφέρονται εναντίον της παγκοσμιοποίησης και της πολυπολιτισμικότητας όταν ο ίδιος ο Χριστιανισμός είναι το πιο χαρακτηριστικό προϊόν «παγκοσμιοποίησης» και πολυπολιτισμικότητας που μπορεί να σκεφθεί κάποιος. Σκεφθείτε το λίγο. Έπειτα, ποιος ξέρει, μπορεί μερικοί τρελοί κάπου να «μαγειρεύουν» τη θρησκεία των επόμενων 2.000 ετών. Υπάρχει χρόνος, ο Χριστιανισμός χρειάστηκε περίπου τρεις αιώνες για να γίνει από αξιοπερίεργο και σκοτεινή σέκτα περιθωριακών κυρίαρχη θρησκεία στη λεκάνη της Μεσογείου και σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης.

Κάποιοι προειδοποιούν «μη θίγετε για ιερά και τα όσια, μην πριονίζετε το κλαδί στο οποίο κάθεστε! Μην σχετικοποιείτε τα πάντα». Νομίζω όμως ότι δεν έχουμε καμία ελπίδα για πρόοδο ή για ειρήνη, μέσα και έξω μας, ή για κατανόηση μεταξύ μας όσο καθόμαστε σε κλαδιά αντί να στεκόμαστε στα πόδια μας. Κάποια στιγμή πρέπει να το κάνουμε αυτό, να αφήσουμε τα κλαδιά και να ασχοληθούμε με το τι είναι απόλυτο και τι σχετικό.

Υπάρχουν πράγματα που είναι απόλυτα και πράγματα που είναι σχετικά. Τα απόλυτα μπορούμε να τα προσεγγίζουμε στη σφαίρα της αλήθειας, αλλά όχι του πραγματικού. Ο νους μας τα συλλαμβάνει κάποιες φορές, τουλάχιστον τα απλούστερα από αυτά, αλλά δεν μπορεί να τα φτάσει. Είναι η μακρινή ακτή όπου προσπαθεί να φτάσει ο θαλασσοπνιγμένος, τα απρόσιτα παραμυθένια κάστρα. Είναι αφηρημένες έννοιες που λάμπουν μέσα στην καθαρότητά τους, απρόσιτες για πάντα, αλλά χρήσιμες, όπως το καρότο που οδηγεί τον γάιδαρο. Ίσως η πρώτη συνειδητοποίηση αυτών των απολύτων να ήταν το προπατορικό αμάρτημα, ο καρπός του δέντρου της γνώσης. Ίσως η πρώτη δαγκωματιά να ήταν η πρώτη σκέψη που έκανε ο άνθρωπος πάνω στο τι είναι αλήθεια, στο τι είναι ηθικό, ο οραματισμός του απολύτου και η μάταιη προσπάθεια επίτευξής του (λέτε να το έκανε αυτό πρώτα η γυναίκα όπως υπονοεί η Βίβλος; Χο χο, τροφή για σκέψη). Η μάταιη προσπάθεια επίτευξης του απολύτου, ο πύργος της Βαβέλ.

Από την άλλη μεριά, τίποτα από αυτά που είναι πραγματικά δεν είναι απόλυτο. Όλα τα πραγματικά, συμπεριλαμβανομένων και κυρίως των έλλογων όντων είναι σύνθετα και σχετικά, όσο και αν τείνουν προς το ένα ή το άλλο άκρο. Η συνειδητοποίηση αυτής της αλήθειας (άρα αυτού του απολύτου) μπορεί να μας βοηθήσει στο δρόμο της πραγματικής πνευματικότητας. Ποτέ οι πράξεις μας και οι σκέψεις μας δεν θα είναι απόλυτα καθαρές, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε ένοχοι, απλώς αυτοί είμαστε.

Βλέπουμε τις αλήθειες, προσπαθούμε ο καθένας με ό,τι δύναμη έχει να τις τραβήξει στη σφαίρα του πραγματικού, αλλά αποτυγχάνουμε. Ότι πάμε να αγγίξουμε γίνεται από χρυσός στάχτη και σκόνη μόλις πάμε να ανοίξουμε την παλάμη μας όπου νομίζουμε ότι το έχουμε φυλακίσει. Τώρα που το σκέπτομαι, ίσως το μόνο απόλυτο που μπορεί να πλησιάσει ο άνθρωπος είναι η πίστη, αλλά προσοχή, όχι η πίστη σε κάτι. H πίστη σε κάτι συγκεκριμένο, όπως σε μια θρησκεία, είναι υποκατάστατο, κάθε αντικείμενο πίστης είναι σχετικό, το μυστικό ίσως να είναι να πιστεύεις σε όλα και σε τίποτε συγκεκριμένο. Μπορεί να παραληρώ.

Μικρός ήθελα να γίνω ερημίτης, ασκητής, να αφήσω όλα τα σχετικά και να πιάσω τα απόλυτα. Όταν μεγάλωσα δεν άλλαξαν πολλά πράγματα, απλώς συνειδητοποίησα ότι θα μου έλλειπε πολύ το ζεστό νερό και το σαπούνι.

Είναι ίσως ανοησίες όλα αυτά, ίσως πάλι κοινοτοπίες. Δεν μπορώ να φανταστώ πώς μοιάζουν στον αναγνώστη. Έτσι και αλλιώς κανένας δεν έχει να χάσει τίποτα από κάτι τέτοια. Να κερδίσει... δεν ξέρω.

Υ.Γ. Μόνο ένα ποτηράκι τσικουδιά ήπια απόψε.