Πολυπολιτισμική ή πολυπεριοριστική κοινωνία;

Καθόλου δεν με εξέπληξαν τα επεισόδια που πυροδοτήθηκαν στον Ισλαμικό κόσμο με αφορμή τη δημοσίευση των σκίτσων του Μωάμεθ στη Δανία και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Οι αντιδράσεις για λόγους προσβολής της θρησκευτικής πίστης δεν αφορούν μόνο μία θρησκεία, αν και βέβαια το Ισλάμ στις μέρες μας κατέχει τα πρωτεία σε αυτές. Σας υπενθυμίζω τις πρόσφατες αντιδράσεις στην Ελλάδα, που συνοδεύτηκαν και από δικαστική δίωξη, όταν δημοσιεύθηκε ένα κόμικ που απεικόνιζε τον Χριστό, για να μην ανατρέξω παλαιότερα, σε αντιδράσεις για βιβλία, για κινηματογραφικά έργα, για υποτιθέμενες βεβηλώσεις θρησκευτικών χώρων λόγω συναυλιών κ.λπ.. Θα αναφέρω και την περίπτωση του ιστορικού Ντέιβιντ Ίρβινγκ ο οποίος είναι φυλακισμένος στην Αυστρία επειδή τόλμησε να εκφράσει άποψη (δεν εξετάζω την ορθότητά της) που αντίκειται στα ιστορικά "ιερά και όσια".

Δεν μπορώ να δεχθώ ότι κάποιος, ο οποίος μάλιστα στην περίπτωση των σκίτσων βρίσκεται σε άλλη χώρα, μπορεί να έχει την απαίτηση να ελέγχει το δικό σου δικαίωμα στον ελεύθερο λόγο και να σε λογοκρίνει με βάση τα δικά του πιστεύω. Αυτό που κάνει τα πράγματα χειρότερα είναι ότι εδώ δεν πρόκειται απλώς για αντιδράσεις απέναντι σε υβριστική συμπεριφορά. Από ό,τι κατάλαβα, οι αντιδράσεις δεν έχουν να κάνουν τόσο με τη διακωμώδηση όσο με το γεγονός αυτής καθεαυτής της απεικόνισης του Μωάμεθ που απαγορεύεται από το Ισλάμ. Δηλαδή, τα μαινόμενα πλήθη απαιτούν την τιμωρία κάποιου ο οποίος δεν ανήκει στη δική τους θρησκεία, βρίσκεται σε μια μη μουσουλμανική χώρα, αλλά θεωρούν ότι πρέπει να συμμορφώνεται με τις επιταγές της θρησκείας τους! Θα μπορούσε ο Μωάμεθ να απεικονίζεται απλώς σε έναν πίνακα χωρίς ίχνος διακωμώδησης και αυτό δεν θα άλλαζε τίποτα στο μυαλό τους!

Σκεπτόμενος τα παραπάνω και συνδυάζοντάς τα με τις συνθήκες που δημιουργούνται στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών χωρών ως αποτέλεσμα της μετανάστευσης ατόμων που προσδιορίζονται με βάση τη θρησκεία (θυμίζω και τα επεισόδια στη Γαλλία), ανησυχώ σοβαρά. Ίσως η παγκοσμιοποίηση να μας έχει φέρει too close for comfort.

Φοβάμαι ότι οι λεγόμενες πολυπολιτισμικές κοινωνίες δεν εξελίσσονται σε περισσότερο ανεκτικές κοινωνίες, αλλά σε πολυπεριοριστικές κοινωνίες. Είχες πριν να ανησυχείς για να μη θίξεις μία θρησκεία, τώρα προστίθενται και όλες οι άλλες θρησκείες, απανταχού της γης. Ευρωπαίοι πολιτικοί προσπαθούν να εξομαλύνουν την κατάσταση καλοπιάνοντας τους φανατικούς και κάνοντας υποχωρήσεις μπροστά στο φονταμενταλισμό. Με ποιο κόστος όμως; Θα οδηγηθούμε σε μια τυραννία του πολιτικά ορθού; Τι γίνεται με την ελευθερία του ατόμου, της σκέψης, των ιδεών της έκφρασης; Θα είναι όλες οι θρησκείες ιερές και πέραν της κριτικής και της διακωμώδησης; Θα ορίζει κάθε θρησκεία και ποιες είναι οι επιταγές της που οφείλουν να ακολουθούν και οι αλλόθρησκοι ή οι άθρησκοι; Από ποιο βήμα έχει το δικαίωμα κάποιος να εκφράζεται αρνητικά, ακόμη και υβριστικά αν θέλει, για μια θρησκεία; Μόνο εντός του κρανίου του; Μόνο εντός της κατοικίας του και χαμηλόφωνα; Ο γραπτός λόγος εφεξής θα λογοκρίνεται και η βία θα απειλεί κάθε ασεβή;

Πολύ ηχηρή ήταν και η απουσία τοποθέτησης από κάθε μεγάλο ηλεκτρονικό και έντυπο μέσο και κάθε πολιτικό παράγοντα στην Ελλάδα (ή τουλάχιστον δεν αντιλήφθηκα τέτοια τοποθέτηση, για να μην αδικήσω κάποιον). Η κάλυψη ήταν βέβαια εκτενής, αλλά καθαρά ειδησεογραφική. Η μη τοποθέτηση ήταν αποκαλυπτική του φόβου για ενδεχόμενες συνέπειες. Δεν αμφιβάλλω για τη σύνεσή της. Ποιος να τολμήσει να συνταχθεί φανερά με το δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου και της έκφρασης; Με τους γείτονες, τους μετανάστες, τις μειονότητες και τις εμπορικές σχέσεις με τις ισλαμικές χώρες που έχουμε; Για τέτοιες πολυτέλειες ήμαστε; Μην αγγίζετε! Κίνδυνος! Αυτά είναι ευαίσθητα θέματα, πας παραπέρα και σφυρίζεις κλέφτικα.

Αυτή η κατάσταση όμως δεν είναι διατηρήσιμη. Οι αντιθέσεις και οι αντιπαραθέσεις μοιάζουν να οξύνονται. Αναρωτιέμαι αν τα πρόσφατα γεγονότα δεν είναι παρά οι πρώτες αψιμαχίες του πολέμου των πολιτισμών, ελπίζω να διαψευσθώ.