Πέμπτη, Σεπτεμβρίου 06, 2012

Χαρά και λύπη



Χάρηκα προχθές που όλα μου πήγαν απρόσμενα καλά. Γα να καταλάβετε, ακόμη και μια εξαγωγή δοντιού έγινε σφράγισμα. Μα, νοιώθοντας να παρασύρομαι από αυτή τη χαρά, δαγκώθηκα. Όταν από την άλλη νομίζω ότι τα πράγματα δεν μου πάνε καλά, όταν πονώ, όταν λυπάμαι, δεν θέλω να παρασύρομαι στην οργή και στην απελπισία. Ίσως, σκέφτομαι, η τέχνη του να ελέγχω τα αρνητικά συναισθήματα να περνάει από τον έλεγχο και των ευχάριστων συναισθημάτων. Δεν μπορείς να έχεις τα χάι της συναισθηματικής πρέζας (που ενίοτε οδηγεί και στην πραγματική) χωρίς τα ντάουν της. Αρνούμαι λοιπόν τη χαρά επειδή φοβάμαι τη λύπη; Αποφάσισα να οδηγηθώ σε μια γκρίζα και μουντή ύπαρξη ελπίζοντας να εξαγοράσω την ελευθερία μου από τις μεγάλες λύπες προσφέροντας τις μεγάλες χαρές μου; Όχι, κάθε άλλο, απλώς νομίζω ότι χαρά και λύπη πρέπει να συνοδεύονται από επίγνωση.

Η χαρά που βασίζεται στις καλές συγκυρίες, στα πράγματα, μου δημιουργεί μια αίσθηση ότι είναι εξαιρετικά επιφανειακή και εύθραυστη. Είναι μια χαρά που προέρχεται από έξω και δεν πηγάζει από μέσα. Όταν χαίρομαι άμετρα για αυτά που έρχονται από εκεί έξω, είμαι λιγουλάκι δούλος. Κάποιος παίζει το καμπανάκι και εμένα μου τρέχουν τα σάλια. Επιπλέον, θεωρώ αυτό το είδος χαράς και λίγο ύβρη. Είναι σαν να θεωρώ ότι η δική μου, ατομική, exclusive χαρά σβήνει τη λύπη που εξακολουθεί να υπάρχει στον κόσμο και ότι εγώ, σαν άλλος ολύμπιος αθάνατος, είμαι αμέτοχος στις λύπες του κόσμου, ανθρώπων και ζώων. Κανένας δεν μπορεί να είναι τέλεια ευτυχισμένος όσο υπάρχει κάποιος άλλος στο σύμπαν που υποφέρει. Όχι, όταν χαίρομαι, θέλω να θυμάμαι τη λύπη, και τη δική μου και των άλλων, αυτή που πέρασε και αυτή που μπορεί να ακολουθήσει. Νομίζω ότι η χαρά αρτυμένη με λίγη λύπη αποκτά μια νέα ποιότητα και βάθος, δεν μικραίνει, αλλά μεγαλώνει, γίνεται, για να δανειστώ ένα όρο, χαρμολύπη.

Το ίδιο περίπου ισχύει για τη λύπη. Όταν τα πράγματα του κόσμου μου είναι ενάντια, δεν θέλω να παρασύρομαι εντελώς από αυτό και να βυθίζομαι στην απελπισία. Είναι και αυτή η κατάσταση δουλεία, είναι επιφάνεια, κάποιος μου παίζει ένα διαφορετικό καμπανάκι, και αντί να μου τρέχουν σάλια κυλάνε δάκρυα. Όχι, θέλω η λύπη μου να συνοδεύεται από λίγη χαρά. Όταν λυπάμαι, θέλω να θυμάμαι τη χαρά. Τη χαρά τη δική μου και των άλλων, που πέρασε και θα έλθει, αλλά και τη θεμελιώδη χαρά που πηγάζει από την έκσταση της ύπαρξης. Δεν λέω ότι δεν θέλω να λυπάμαι. Λέω ότι θέλω η λύπη μου να είναι αρτυμένη με λίγη χαρά, αποκτώντας νέα ποιότητα και κάποιο ύψος. Η λύπη, με αυτό τον τρόπο, γίνεται και αυτή πλούτος τη ύπαρξης και μάθηση, γίνεται… χαρμολύπη.

Να χαίρομαι άφοβα, αλλά να θυμάμαι τη λύπη. Να λυπάμαι άφοβα, αλλά να θυμάμαι τη χαρά. Ναι στην ευδαιμονία, αλλά όχι στον ευδαιμονισμό, που εξαρτάται από εξωγενείς παράγοντες. Να είμαι ευ-δαίμων, αλλά όχι ευ-δαιμονισμένος. Ναι στη λύπη, αλλά όχι στην απελπισία. Τα γέλια, να αλμυραίνουν πάντα με λίγα δάκρυα και τα δάκρυα να γλυκαίνουν με λίγα γέλια.

Λίγο χιούμορ, λίγος εσωτερικός χυμός, μπορείς να το πεις και έτσι, φίλος. Και όταν λυπάσαι και όταν χαίρεσαι, να κοροϊδεύεις λίγο τον εαυτό σου. Είναι απατεών και το χρειάζεται.

Εις εαυτόν αυτά.

Υ.Γ. Ρώτησε κάποιος έναν δάσκαλο του Ζεν πώς αισθάνεται από τότε που «φωτίστηκε». Απάντησε (ποιος ξέρει, εικάζω χαμογελώντας ή γελώντας) «Περισσότερο λυπημένος από ποτέ άλλοτε».


(Ο υποτιτλισμός στο παραπάνω τραγουδάκι έχει κάποια λαθάκια. Π.χ., σε ένα σημείο που αναφέρεται στο θάνατο, περίπου στο 1:40, δεν λέει κοίτα την καλή πλευρά των πραγμάτων, αλλά κοίτα την καλή πλευρά του θανάτου (look on the bright side of death).)

21 σχόλια:

eilidh είπε...

Με βρίσκεις σύμφωνη! Βέβαια φαντάζομαι ο Λάρρυ θα θεωρεί οτι πρέπει να ευγνωμονείς την τύχη σου τη μέρα που τον βρήκες... ;)

Αλίκη είπε...



Υπέροχο ποστ!!!

Περαστικός είπε...

eilidh, και να δεις πώς απαιτεί τα «γατομασαζάκια» του. Φυσικά, την ευγνωμονώ την τύχη μου που βρήκα τον Λάρυ :Ρ

Αλίκη, ευχαριστώ!

κ.κ. πράγματι, στον τρόπο που βιώνουμε τη χαρά υπεισέρχονται πολλά. Προκαταλήψεις, φόβοι, ενοχές, βαθιά ριζωμένες θρησκευτικές αντιλήψεις. Καλά κάνεις και θίγεις αυτή την παράμετρο, του φόβου όταν είμαστε χαρούμενοι. Ίσως να φταίει το ότι ξέρουμε ότι η κατάσταση του να είμαστε πολύ χαρούμενοι δεν μπορεί να κρατήσει και ότι μοιραία θα ακολουθήσει κάτι άλλο, μάλλον όχι τόσο ευχάριστο. Και αυτός ο φόβος όμως είναι λάθος. Υπάρχει διαφορά μεταξύ επίγνωσης και αποδοχής από τη μία πλευρά και φόβου και ενοχής από την άλλη, που κάθε άλλο παρά αποδοχή και σοφία είναι. Ο Έκο είναι από τους αγαπημένους μου συγγραφείς και μου είχε κάνει εντύπωση αυτό το κείμενο τότε που είχα διαβάσει Το Όνομα του Ρόδου, τόσο καιρό πριν, τότε που είχε πρωτοκυκλοφορήσει στην Ελλάδα. Ευχαριστώ και για τα μουσικά κομμάτια!

Ανώνυμος είπε...

Το γνήσιο γέλιο, εκείνο που απελευθερώνει (έστω για λίγο)
τον άνθρωπο από τους φόβους του και γελάει με την καρδιά του
και επομένως χαίρεται, είναι εκείνο που αναστάτωνε πάντα τις εξουσίες.
(Αναρωτιέμαι: Μήπως τελικά είναι μια αληθινή επαναστατική πράξη;)


Αύριο μπορεί να μας σκοτώσουν

Χαμογελάμε κατά μέσα. Αυτό το χαμόγελο, το κρύβουμε τώρα.
Παράνομο χαμόγελο, όπως παράνομος έγινε κι ο ήλιος,
παράνομη και η αλήθεια. Κρύβουμε το χαμόγελο,
όπως κρύβουμε στην τσέπη μας, τη φωτογραφία της αγαπημένης μας,
όπως κρύβουμε την ιδέα της λευτεριάς, ανάμεσα στα δυο φύλλα της καρδιάς μας.
Όλοι εδώ πέρα έχουμε έναν ουρανό και το ίδιο χαμόγελο.

Αύριο μπορεί να μας σκοτώσουν. Αυτό το χαμόγελο,
κι αυτόν τον ουρανό, δεν μπορούν να μας τα πάρουν.
( Γιάννης Ρίτσος)

http://www.youtube.com/watch?v=ErMNqbW2lO0&feature=related



ΥΓ. Θυμήθηκα ότι τη χαρμολύπη ο Φώτης Κόντογλου
-αν θυμάμαι καλά- την ονομάζει "χαροποιόν πένθος".


κ.κ.

Νοσφεράτος είπε...

ΦΙΛΕ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΌ
το αναδημοσιευσα ελπίζω με την αδεια σου .Αν οχι πες μου

Περαστικός είπε...

κ.κ., ναι, νομίζω είναι επαναστατικό, και με ένα βαθύ, υπαρξιακό τρόπο.

Περαστικός είπε...

Νοσφεράτος, κανένα πρόβλημα :)

Σαββίνα είπε...

Περαστικέ,καλό φθινόπωρο.
Έχω την εντύπωση ότι η χωρίς διαπραγμάτευση βίωση των συναισθημάτων μας είναι λύτρωση.Όλα τα συναισθήματα είναι βαρίδια! Γι αυτό και οι περισσότεροι τα" σπρώχνουν" μέσα.Μάταιος κόπος!Εκείνα βρίσκουν τον τρόπο και τις διαδρομές να βγούν και τότε δεν είναι πια τα πρώτα,αυθεντικά συναισθήματα.Γίνονται δαίμονες που μας στοιχείωνουν.Όμως,όταν αφήσουμε τη λύπη να πλημμυρίσει τα μύχια της ψυχής και του κορμιού και όταν έρθει η ώρα της χαράς την αφήσουμε.
κι αυτήν να παρελάσει, διονυσιακά,απο σώμα και
Ψυχή,ε...τότε θα έρθει λυτρωτικά η χαρμολύπη.

Περαστικός είπε...

Σαββίνα, καλό φθινόπωρο και σε σένα.
Μερικά συναισθήματα μου μοιάζουν ορισμένες φορές ρηχά, κάλπικα, αποτέλεσμα εθισμού (conditioning). Και είναι και τα συναισθήματα για τα συναισθήματα και τα συναισθήματα για τα συναισθήματα των συναισθημάτων... Να λυπάμαι και να χαίρομαι ανόητα και για ανοησίες; Ναι και όχι. Ναι με την έννοια της αποδοχής, όχι με την έννοια ότι η γνήσια αποδοχή οδηγεί στην απελευθέρωση. Δεν χωρά το πρέπει, αλλά απλώς κάποια στιγμή φτάνεις στο σταυροδρόμι. Δηλαδή, νομίζω ότι ό,τι και να πει κάποιος για αυτά τα θέματα, θα έχει δίκιο και άδικο. Αυτό είναι το πρόβλημα των λέξεων. Είναι απλά σύμβολα, πολλές φορές άλλων συμβόλων, με ακαθόριστα σύνολα σημασιών. Στην καλύτερη περίπτωση είναι μια προτροπή για να κάνει κάποιος το επόμενο βήμα, στον κόσμο της σιωπής, όπου είναι μόνος απέναντι στον εαυτό του, που είναι το ίδιο με το να είσαι μόνος απέναντι στον κόσμο.

Ρίνα είπε...

Καλώς σε ( ξανα)βρίσκω Περαστικέ!
Χαίρομαι γι' αυτό, αλλά λυπάμαι αφού δεν ξέρω πώς να ξεκινήσω. Άραγε είναι ανόητα αυτά τα συναισθήματά μου;....
Εικάζω ότι η συναισθηματική βίωση κείται πέραν του νοητού και του α-νόητου, ή μάλλον τα εμπεριέχει. Ας πούμε,η χαρά και η λύπη ως λέξεις - σημεία μετακινούνται: Ποιος χαίρεται- λυπάται, πότε, πού, πώς. Διαφορετικοί άνθρωποι, πολιτισμοί, άλλες εποχές, θρησκείες κ.ο.κ. Συμφωνώ μαζί σου για τις καθ' έξιν συναισθηματικές φορτίσεις, όπως και για το ότι η γλώσσα δεν τιs συμβολίζει απλώς με λέξειs, αλλά και τις αναπαράγει. ´Ομως το άρρητο κάπου κουρνιάζει και κάποτε μας εκπλήσσει. Και δεν βρίσκονται λέξεις να πουν τι συμβαίνει εκεί, όταν χαίρομαι, γιατί τότε, Είμαι η χαρά ( π.χ λέμε Είναι όλος χαρά¨), ούτε ότανλυπάμαι, γιατί Είμαι η λύπη. Αν συμβαίνουν αυτά, η επίγνωση για τη σύνθεση των αντιθέτων, χαρά- λύπη, δεν λείπει. Τελείται, ακόμα και α-νοήτως... Ιδιωματική η γλώσσα των συναισθημάτων.
Έχω την εντύπωση πως επί των ημερών μας οι λέξεις χαρά και λύπη υποχωρούν από το λεξιλόγιό μας· αντικαθίστανται από άλλες, όπως, ικανοποίηση-στρεσσάρισμα, κατάθλιψη....Σημεία των καιρών.
Πάντως λύπη και χαρά, αδιαμεσολάβητα βιωμένες, για μένα ,συνιστούν στοιχεία της γεωγραφίας της Ποίησης. ( δεν εννοώ της εγγεγραμμένης)

-

Μαίρη (Ginger) είπε...

Οχι θα διαφωνήσω. Αρνουμαι να νοιώθω ένοχη κάθε φορά που χαίρομαι. Ισα ίσα προσπαθώ να πολλαπλασιάσω τις στιγμές της χαράς. Αλλωστε οι άλλοι γύρω μου χαμογελούν όταν του χαμογελάω και σίγουρα νιώθουν έστω και γιά μια στιγμή πιό όμορφα. Να την χαίρεσαι τη χαρά σου.

Περαστικός είπε...

Ρίνα, καλή σου μέρα. Το αδιαμεσολάβητα που λες στο τέλος είναι η λέξη κλειδί. Πόσο αδιαμεσολάβητος όμως είναι ο τρόπος που βιώνουμε όλοι τα συναισθήματά μας και τον ίδιο τον κόσμο;

Mary-Ginger, δεν μίλησα για ενοχές. Αφετηρία μου ήταν η σκέψη ότι αν παραδίδομαι στη χαρά όποτε μου συμβαίνει κάτι ευχάριστο, τότε είμαι καταδικασμένος και να παραδίδομαι στη λύπη όποτε μου συμβαίνει κάτι δυσάρεστο. Επίσης, μοιάζει αντιφατικό, αλλά από τη μία θέλω να βιώνω τα συναισθήματά μου, από την άλλη θέλω να είμαι μεγαλύτερος από αυτά, ώστε να τα εμπεριέχω και να μην με εμπεριέχουν αυτά.

Ρίνα είπε...

Καλήν εσπέρα!. Τίποτα! Τίποτα δεν είναι αδιαμεσολάβητο. Συναίσθημα, σκέψη, ιδέες... Το έγραψα στο σχόλιο, ίσως δεν το πρόσεξες. Αλλά έγραψα και το αντίθετο, αυτό που πρόσεξες. Με άλλες λέξεις:
Βαθειά ψυχή θάλασσα μυστική πνιγμενη στις γαζίες.
Τότε το βίωμα ¨ξανοίγεται ¨αδιαμεσολάβητα
Κι επειδή απεχθάνομαι τους ρηχούς συναισθηματισμούς και δυσκολεύομαι στη θεωρητικολογία περί συναισθημάτων, αντιγράφω:

Δυτικά της Λύπης ( Οδ. Ελύτης)
.. ...Αύριο θα μας ραντίσει νυχτολούλουδα περαστικός οργανοπαίχτης
Και θα μείνουμε παρ' δλα αυτά λιγάκι μη ευτυχείς
                                        όπως συνήθως στην αγάπη
"Ομως άπ'τή μαστίχα του πηλοΰ της γης μια γεύση αιρετική ανεβαίνει
Μισή από μίσος κι όνειρο μισή από νοσταλγία -

• Διαμεσολαβεί η ποίηση εδώ, αλλά αν ο αναγνώστης δεν είναι ο παθητικός δέκτης, θα αφεθεί, καθόλου άβουλα, γιατί πιθανόν έχει αναγνωρίσει στο ποίημα εικόνες του δικού του, μυστικού σύμπαντος.


Περαστικός είπε...

Σωστά, υπάρχει όμως και η αυτοπαρατήρηση που μας βάζει στο μάτι του κυκλώνα των συναισθημάτων και των σκέψεων. Η ύπαρξη είναι γεμάτη αντιφάσεις, για αυτό είναι μυστήριο. Καλύτερη η ποίηση, διότι χρησιμοποιεί τις λέξεις με διαφορετικό, πλάγιο τρόπο. Παίζει με τις διαμεσολαβήσεις μας.

Ανώνυμος είπε...

@Ρίνα:

Όσα υπαινίσσεται η ποίηση έχουν τους αποδέκτες τους, που συνήθως δεν είναι πολλοί, μιας και χρειάζεται να διαθέσει κανείς λίγο(;) χρόνο, ώστε να ξεκλειδώσει τα κρυμμένα νοήματά της.



Μουσική

Πώς επιμένει η μουσική. Το νομιζόμενο αρραγές σώμα της λύπης πώς επιδέξια διαπερνά κρυφές ρωγμές διασχίζοντας. Και πώς με κόκκινο απαλό ντροπής σκεπάζει αυτόν που ασκεί το πένθος του με μία συνέπεια που εντέλει αποδεικνύεται σαθρή.

(Κώστας Παπαγεωργίου, από τη συλλογή "Η λύπη των άλλων")


κ.κ.

Ρίνα είπε...

κ.κ. Καλημέρα
Συμφωνούμε. Λίγοι οι ¨αποδέκτες ¨ , λίγος ο ελεύθερος χρόνος, αν και το τελευταίο δεν νομίζω ότι συνιστά αναγκαίο και ικανό αίτιο.
Πάντως, στο σχόλιο που έγραψα δεν εννοούσα, αποκλειστικά, τη δόκιμη γραπτή ποίηση, αλλά πιό πολύ
το ποιητικό βλέμμα στον κόσμο ( όποιας μορφής)
----------------------------------
Καλημέρα κύριε Περαστικέ

Περαστικός είπε...

καλημέρα και στις δυο σας :)

Ανώνυμος είπε...

@ Ρίνα:

Χαίρομαι που επιβεβαιώνετε αυτό που είπατε για την "ποιητική ματιά", ανεξαρτήτως δόκιμης (ή μη) ποίησης.

Από τη χαρά και τη λύπη ξεκινήσαμε και καταλήγουμε να μιλάμε για την ποίηση του κόσμου.
Προσωπικά, μου αρέσει πολύ...

Ελπίζω να μην αποσυντονίσαμε το πνεύμα του ευγενικού Οικοδεσπότη...

κ.κ.

Περαστικός είπε...

Παρακαλώ, ελεύθερα :)

Ρίνα είπε...

Αγαπητή κ.κ.
Πράγματι έχει ενδιαφέρον· όσο για το ξεκίνημα και την κατάληξη(;) , δεν μου φαίνονται άσχετα μεταξύ τους.

Ευγενικός και υπομονετικόs ο οικοδεσπότης!
Λέτε νά ελέγχει τα συναισθήματά του; Χμ...
Θα είναι καλός παίκτης στο σκάκι

Ελπίζω και σε άλλη παρτίδα στον Πύργο σας
κ.κ. , Περαστικέ, καληνύχτα σας!

Περαστικός είπε...

Καληνύχτα σας! Μπα, μέτριος είμαι. Ο έλεγχος των συναισθημάτων είναι περισσότερο για το πόκερ και άλλα χαρτοπαίγνια όπου συναισθηματικές εκδηλώσεις μπορούν να προδώσουν αυτά που θες να κρατάς κρυφά. Στο σκάκι όλα είναι φανερά, αν και ακόμη και εκεί έχει και αυτό τη σημασία του, στο βαθμό π.χ. που τα συναισθήματα σε παρασύρουν σε λάθος υπολογισμούς, όπως και στη ζωή.