Νέοι δρόμοι - Κείμενο διολισθαίνον

Έχω ακούσει κάποιους να αναφέρονται στο οικολογικό κίνημα σαν μια νέα θρησκεία, πρόκειται βέβαια κυρίως για «δύσπιστους», «άπιστους» ή «αλλόπιστους». Προσωπικά, δεν θα είχα κανένα πρόβλημα αν θρησκευτική και οικολογική συνείδηση συναντιόνταν και αν η θρησκευτικότητα εστίαζε στο συνολικό θέμα της παρουσίας και της δράσης μας σε αυτό τον κόσμο και στη σχέση μας με όλα τα πλάσματα. Θα το θεωρούσα αυτό μάλλον εξέλιξη, του ανθρώπου και της θρησκευτικότητας. Αν, τέλος πάντων, δεν μπορούμε να αποφύγουμε εντελώς τη θρησκεία, χίλιες φορές καλύτερα να έχουμε μια θρησκεία της οικολογίας, από όλες τις φριχτές δεισιδαιμονίες που είναι οι περισσότερες υπάρχουσες θρησκείες. Θα ήταν μια θρησκεία πολύ πιο «πραγματική» από τις υπάρχουσες, πολύ πιο χρήσιμη, ακόμη και αισθητικά ανώτερη (τη φαντάζομαι να μοιάζει σε ένα χαρούμενο παγανισμό και λατρεία της φύσης). Εξάλλου, τι άλλο είναι η θρησκεία από ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέσα για να εμφυσάς στους άλογους ανθρώπους (στους περισσότερους) τις αξίες της αγέλης (της κοινωνίας), εξασφαλίζοντας τη συμμόρφωσή τους χωρίς να χρειάζεσαι ένα πολύ μεγάλο όγκο κατασταλτικών μηχανισμών και μέσων - με το συνεπαγόμενο πολλαπλό κόστος;

Η οικολογία έχει ήδη κατακτήσει το κάστρο της πολιτικής - και καλά έκανε. Η οικολογία είναι οικονομία, είναι ισορροπία, είναι δημόσια και ιδιωτική συμπεριφορά, είναι ηθική, είναι αισθητική. Πρέπει όμως επίσης να πω ότι θεωρώ εσφαλμένη και ακρωτηριασμένη την αποκλειστικά ωφελιμιστική αντίληψη της οικολογίας. Η οικολογία δεν είναι απλώς ένας τρόπος να βλέπουμε πιο μακροπρόθεσμα το οικονομικό ή άλλο εγωιστικό συμφέρον μας, μένοντας φυλακισμένοι στο εγώ-δυνάστη που διαιρεί τον κόσμο με ομόκεντρους κύκλους και αυθαίρετα κριτήρια. Η οικολογία είναι για εμένα μια ευκαιρία να σπάσουν αποστήματα που κουβαλά ο άνθρωπος σε όλα τα χρόνια της ιστορίας του μέχρι σήμερα και να κάνει κάτι που ισοδυναμεί με ένα εξελικτικό βήμα.

Ζούμε σε μια εποχή μετα-ιδεολογική. Πάντοτε ήμουν δύσπιστος απέναντι στις ιδεολογίες. Πολλές φορές, όπως και οι θρησκείες, είναι μια καλή δικαιολογία για να ξεκινήσει το παιχνίδι της σφαγής. Θεωρώ ότι το επόμενο πεδίο στο οποίο θα στραφεί η προσοχή του ανθρώπου θα είναι αυτό που πάντα θεωρούσε δεδομένο, ταυτισμένο με την ίδια του τη φύση, το πεδίο της ίδιας της αντίληψης του κόσμου και του εγώ, το πεδίο της αυτεπίγνωσης ή η ίδια η συνείδηση- αναχωρώντας από τις ιδεολογίες και τους ισμούς που σε αφήνουν πάντα στο επίπεδο των λογικών/γλωσσικών κατασκευών/παιγνίων, που είναι θαυμάσια ως εργαλεία, αλλά σχεδόν άχρηστα ως μέσα διερεύνησης σε βάθος της ανθρώπινης κατάστασης και μέσα αυτογνωσίας. Τώρα που θεοί και σωτήρες, παράδεισοι και ουτοπίες έχουν ξεθωριάσει τόσο, ίσως να αποφασίσουμε επιτέλους να εξερευνήσουμε τη σκοτεινή σπηλιά.

Δεν είμαστε «μονάδες» που απλώς περιέχονται στον κόσμο, δεν είμαστε αφηρημένες μαθηματικές έννοιες, στοιχεία μέλη ενός μαθηματικού συνόλου, κουκκίδες, αδιαίρετα και σαφώς καθορισμένα σημεία που τοποθετούνται σε χαρτί μιλιμιτρέ. Είμαστε ο κόσμος. Το δέρμα μας δεν είναι τα σύνορα κάποιας απόλυτης ατομικότητας, είμαστε ένα φαινόμενο, ένα φυσικό φαινόμενο, όπως η βροχή, όπως το σύννεφο, όπως το χώμα, όπως το σκουλήκι που περιφρονούμε, όπως τα περιττώματά μας. Δεν έχουμε σύνορα με τον κόσμο. Για την ύπαρξή μας, ο ήλιος, ο αέρας, μας είναι εξίσου ή περισσότερο απαραίτητα από οποιοδήποτε όργανό μας. Μπορούμε να ζήσουμε για πολλές δεκαετίες αν χάσουμε ένα μέλος μας ή ακόμη και ένα όργανό μας, δεν μπορούμε να ζήσουμε όμως περισσότερες από μερικές στιγμές χωρίς τον αέρα που μας περιβάλλει, χωρίς τον ήλιο που απέχει εκατομμύρια χιλιόμετρα.

Νομίζουμε ότι ο θάνατος είναι ένα στιγμιαίο γεγονός που συμβαίνει μία φορά στη ζωή μας. Λάθος, ο θάνατος και η ζωή είναι αδιαχώριστα, διαρκώς παρόντα. Το κοινό τους όνομα είναι γίγνεσθαι. Το σώμα μας βιώνει ταυτόχρονα θάνατο και ζωή, κοιτάξτε πόσο μεγάλο μέρος του εαυτού σας αποβάλλετε καθημερινά στην τουαλέτα σας. Η σκόνη στο σπίτι σας αποτελείται, σε πολύ μεγάλο μέρος, από τα νεκρά κύτταρα του σώματός σας. Σκεφθείτε το νου και τη σκέψη σας, αναλογιστείτε τι είναι αυτό που σας συνδέει με αυτό που ήσασταν πριν από δέκα χρόνια, είστε πραγματικά ο «ίδιος»; Είστε πραγματικά ο ίδιος με αυτόν που ήσασταν μόλις πριν από μερικές στιγμές επειδή έχετε αυτή την αίσθηση της συνέχειας λόγω της μνήμης; Πόσο αξιόπιστη είναι η μνήμη σας; Αυτή είναι όλη η «ταυτότητα»; Αν παθαίνατε αμνησία θα γινόσασταν άλλος; Μήπως δεν υπάρχει ταυτότητα; Μήπως είναι μια ψευδαίσθηση, κάτι που υπάρχει και δεν υπάρχει, κάτι φευγαλέο, κάτι που ρέει συνέχεια σαν ένα ποτάμι που δεν είναι ποτέ «το ίδιο», αλλά με κάποιο τρόπο υπάρχει, ως φαινόμενο, αλλά δεν «είναι», αλλά μόνο γίνεται;
.
Σήμερα είμαι άνθρωπος, εχθές ήμουν φυτά και άλλα ζώα και νερό της βροχής και θάλασσα, υδρατμός και, φυσικά, χώμα και παλαιότερα ίσως δεινόσαυρος, αστεροειδής, κοσμική σκόνη, μέρος ενός άστρου. Είμαι παιδί του ήλιου, αφού χωρίς τις αχτίνες του η ύπαρξή μου θα ήταν αδύνατη, αυτός γέννησε στο καμίνι του τα άτομα των στοιχείων που με αποτελούν, από τα πρωταρχικά, απλά άτομα του σύμπαντος και μου στέλνει διαρκώς την ενεργειακή πνοή του. Αύριο, θα είμαι σκουλήκι, μύγα, χώμα, φυτό, ζώο, ξανά άνθρωπος, κάποιος «άλλος», μια χούφτα ύλης οργανωμένης από ένα κώδικα πληροφορίας, ζεσταμένης από ένα αστέρι, που θα διακηρύττει υπερήφανα την ατομικότητά της. Είμαστε (το εγώ μας) ο καπνός ενός τσιγάρου που στροβιλίζεται για λίγο πριν να διαλυθεί, είμαστε προσωρινά μορφώματα, φευγαλέες υπάρξεις που δεν είναι, αλλά που αποτελούν εκφάνσεις, φαινόμενα, πατημασιές του είναι πάνω στην άμμο, ενός ασύλληπτου θηρίου, ενός δράκου, που είναι παντού, του δράκου που μπορούμε να προσεγγίσουμε σε μερικά όνειρα, στη θέα του ηλιοβασιλέματος, σε κάποιες νότες, σε μερικές παράξενες στιγμές χασίματος, σε σκοτεινά σπήλαια, μέσα στην απελπισία και στην έκσταση - αν είμαστε τυχεροί. Είμαστε σε όλα ή δεν είμαστε πουθενά, είμαστε όλα ή δεν είμαστε τίποτε.