Η ευγνωμοσύνη (μπορεί να) λερώνει

Μην ξεχνάς τι μου οφείλεις!

Δεν μου αρέσει η ευγνωμοσύνη. Δεν θέλω ούτε να μου τη οφείλουν ούτε να την οφείλω. Οι λόγοι είναι πολλοί.

Δένει με αλυσίδες ευεργέτη και ευεργετούμενο.

Μετατρέπει σε βάρος και συναλλαγή το αυτονόητο, την προσφορά βοήθειας από εκείνον που μπορεί και θέλει να την προσφέρει σε εκείνον που την έχει ανάγκη και είναι διατεθειμένος να τη δεχθεί.

Όταν θέλεις να δώσεις, πρέπει να δίνεις ελεύθερα, χωρίς καμία προσδοκία ανταλλάγματος. Εάν δεν είσαι διατεθειμένος να προσφέρεις χωρίς να περιμένεις να λάβεις, είναι καλύτερα να κρατήσεις την κίβδηλη καλοσύνη σου για τον εαυτό σου.

Όταν αποφασίζεις να λάβεις κάτι που σου προσφέρουν, πρέπει να το δέχεσαι χωρίς να βαραίνεις, χωρίς ένα μέρος του εαυτού σου να αποστρέφεται το χέρι που σε ευεργετεί, θεωρώντας ότι η αποδοχή αυτή ισοδυναμεί με υποτέλεια και συναλλαγή ακαθόριστου ανταλλάγματος. Εάν δεν μπορείς να λάβεις χωρίς να βαραίνει η ψυχή σου, είναι καλύτερα να μη δεχθείς να λάβεις, όση ανάγκη και αν έχεις.

Είναι καλύτερα, όταν μπορείς, να βοηθάς μυστικά ή όσο πιο διακριτικά μπορείς. Πάντοτε, πριν να προσφέρεις κάτι, να ερωτάς τον εαυτό σου "θα προσέφερα αυτή τη βοήθεια εάν ο άλλος δεν μάθαινε ποτέ ότι τον βοήθησα;". Εάν στη σκέψη αυτή αισθανθείς μέσα σου ένα αίσθημα δυσαρέσκειας, ένα πλάκωμα στο στήθος, καλύτερα να μη βοηθήσεις. Εάν δεν μπορείς να βοηθήσεις μυστικά, να απαντάς περίπου έτσι σε αυτόν που δέχεται τη βοήθειά σου απευθύνοντάς σου υπερβολικές ευχαριστίες, για να άρεις το βάρος των αισθημάτων ευγνωμοσύνης που δημιουργείς: "Σε βοηθώ διότι και εγώ πολλές φορές έχω δεχθεί βοήθεια στη ζωή μου. Είμαι βέβαιος ότι και εσύ έχεις βοηθήσει και θα βοηθήσεις άλλους όταν μπορείς. Εάν θέλεις πραγματικά να προσφέρεις κάτι ως αντάλλαγμα της βοήθειας που σου προσφέρω, βρες κάποιον που θα έχει την ανάγκη σου και βοήθησέ τον, θεώρησε αυτό ως αντίτιμο και λύση της όποιας υποχρέωσης νομίζεις ότι έχεις προς εμένα."

Η ευεργεσία, η καλοσύνη που δέχεσαι, αποπληρώνεται με έναν μόνο ορθό τρόπο: Με την προσφορά βοήθειας, όταν είσαι σε θέση να την προσφέρεις, σε κάποιον που με τη σειρά του έχει ανάγκη τη δική σου βοήθεια. Όταν ευεργετείς, να θυμάσαι ότι η καλοσύνη πρέπει να είναι βότσαλο που το πετάς στο νερό και μετά το ξεχνάς, αφήνοντας τα ευεργετικά κύματά του να εξαπλωθούν σε όλη τη λίμνη. Πρέπει να είναι μια αλυσιδωτή αντίδραση που μεταμορφώνει σε φως και ενέργεια τα άτομα της κοινωνίας. Με αυτή την αντίληψη η ζωή όλων μας μπορεί να γίνει κάπως πιο υποφερτή. Υπάρχει πολλή σοφία στην παροιμία "κάνε το καλό και ρίξ' το στο γιαλό", πόσοι όμως αντιλαμβάνονται την ευγένεια ψυχής που απαιτεί η εφαρμογή της και το βαθύτερο νόημά της; Μην περιμένεις από την καλοσύνη σου να επιστρέψει σε εσένα, αυτή και μόνο η προσδοκία την αναιρεί.

Για ό,τι καλό κάνεις δεν πρέπει να περιμένεις ούτε καν υπονοούμενα ανταλλάγματα, όπως η απόκτηση από μέρους σου μεγαλύτερης οικειότητας ή η φιλικότερη διάθεση από πλευράς του άλλου. Η βοήθεια που προσφέρεις πρέπει να νοείται συμβολή στο κοινό απόθεμα καλοσύνης της ανθρώπινης κοινωνίας. Δεν υπάρχει, εν δυνάμει, χειρότερο δηλητήριο στη σχέση σου με κάποιο προσφιλές πρόσωπο από το να το έχεις ευεργετήσει. Αντιλαμβάνομαι με διαφορετικό τρόπο το περιεχόμενο της φράσης "ουδείς ασφαλέστερος εχθρός του ευεργετηθέντος". Κατά την άποψή μου, δεν πρόκειται για μια απλή επισήμανση της εξάπλωσης της αγνωμοσύνης στον κόσμο, αλλά για ορθή διαπίστωση της εξέλιξης που έχει μια σχέση που καταπλακώνεται από μια ευεργεσία, για αυτό ευθύνη δεν έχει μόνο εκείνος ο οποίος έλαβε τη βοήθεια αλλά και εκείνος ο οποίος την προσέφερε.

Το ιδανικό είναι πάντοτε να βοηθάς μυστικά (χωρίς βεβαίως να παρεμβαίνεις αυτόκλητα στη ζωή των άλλων). Επίσης, μην ξεχνάς κάτι απλό: Δεν είναι κακό να ζητάς, αρκεί να δέχεσαι με εξίσου ελαφριά καρδιά και το ναι και το όχι, και αυτό ανεξάρτητα από το αν έχεις ή δεν έχεις βοηθήσει κατά το παρελθόν το συγκεκριμένο άτομο. Εξάλλου, το γεγονός ότι εσύ μπόρεσες να βοηθήσεις μια δεδομένη στιγμή κάποιον, δεν σημαίνει ότι αυτό το άτομο είναι σε θέση, για λόγους που μπορείς ή δεν μπορείς να αντιληφθείς, να βοηθήσει με τη σειρά του και εσένα μια οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή. Αν δεν μπορείς να το σεβαστείς αυτό, δεν είσαι "φίλος", αλλά τοκογλύφος και συναλλασσόμενος.

Είναι απίστευτο πόσοι άνθρωποι προσπαθούν να σε πείσουν σχεδόν με το ζόρι να δεχθείς κάτι που δεν θέλεις για να απαιτήσουν κάποια στιγμή να τους προσφέρεις το αντάλλαγμα που εκείνοι θα καθορίσουν. Είναι επίσης διαδεδομένο η σύναψη εργασιακών ή επαγγελματικών σχέσεων να παρουσιάζεται ως "αγαθοεργία" του εργοδότη προς τον εργαζόμενο ή του ενός μέρους προς το άλλο για να θεωρείται ο εργαζόμενος ή ο συνεργάτης υποτελής, "του δίνω ψωμί και τρώει ...", "χωρίς τη βοήθειά μου δεν θα είχε φτάσει ποτέ εκεί και με ξέχασε". Φυσικά, όποιος αρνείται να δεχθεί αυτήν τη θεώρηση, χαρακτηρίζεται αμέσως ως αγνώμων ή αχάριστος. Δεν φτάνει βλέπετε η υπεραξία που παίρνουμε, πρέπει ο άλλος να είναι εσαεί υποτελής μας.

Σκέφτομαι βέβαια ότι είναι εύκολο να γίνει κατάχρηση και φθορά εννοιών όπως ευγνωμοσύνη, φιλότιμο κ.λπ. σε μια κοινωνία με θεσμούς που δυσλειτουργούν και οι οποίοι αναπληρώνονται από τις κακώς νοούμενες προσωπικές σχέσεις. "Ο πολιτικός μου έκανε το ρουσφέτι και εγώ πρέπει να του κολλάω αφίσες". "Ο τάδε διόρισε την κόρη μου και εγώ πρέπει τώρα να κάνω την παρατυπία που μου ζητάει". Το πρόβλημα είναι βέβαια ότι ο ρουσφέτι δεν θα έπρεπε να είχε γίνει και ότι κανένας δεν έχει το δικαίωμα να ξεπληρώνει χάρες με πράγματα που δεν είναι δικά του (όπως το λειτούργημά του).

Μη με λερώνετε λοιπόν ούτε με την καλοσύνη σας ούτε με την ευγνωμοσύνη σας. Κρατήστε τις και τις δύο, σας χαρίζω δώρα και ανταλλάγματα με μόνη απαίτηση να μείνετε μακριά, ο σκύλος δαγκώνει. Σας προειδοποίησα. Ρε ουστ!

Και μια συμβουλή, μακριά από άνθρωπο που μιλάει για την αχαριστία των άλλων και για το πόσα έχει κάνει εκείνος για άλλους. Ένας αξιοπρεπής και ισορροπημένος άνθρωπος δεν διατυπώνει ποτέ τέτοια παράπονα σε τρίτους.

Υ.Γ. Γράφτηκε χωρίς συγκεκριμένη αφορμή. Εάν χρησιμοποιούσα κατηγορίες για τα post μου, θα ενέτασσα αυτό το κείμενο στα "κηρύγματα".