Which side are you on?

Μεγάλος φόρτος εργασίας δεν μου επιτρέπει να γράφω τόσο συχνά όσο θα ήθελα στο blog μου τον τελευταίο καιρό. Απόψε ξέκλεψα λίγο χρόνο και είπα να διατυπώσω κάποιες σκόρπιες σκέψεις για την επικαιρότητα. Τα παρακάτω είναι μόνο αφορμές για περαιτέρω έρευνα και συζήτηση, καθώς δεν είχα χρόνο για εκτεταμένη έρευνα.

Θυμήθηκα τότε που αποφασίστηκε να υπηρετήσει η Ελλάδα ως μη μόνιμο μέλος στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Πόσο χαιρόντουσαν τότε ορισμένοι δημοσιογράφοι. Υποτίθεται ότι αυτό θα ενίσχυε τη διεθνή μας θέση, θα μας προσέδιδε κύρος και θα μας επέτρεπε να προωθήσουμε αποτελεσματικότερα τα δικά μας θέματα (η σκέψη ότι η Ελλάδα θα διαπραγματευόταν π.χ. την ψήφο της στο ΣΑ απέναντι στις ΗΠΑ για σημαντικά θέματα είναι λίγο για να γελάς, αλλά τέλος πάντων). Είχα κάνει τότε τη σκέψη ότι καλά είναι όλα αυτά, αρκεί να μην είχαμε την ατυχία να παρουσιαστεί κάποια κρίση κατά τη διάρκεια της θητείας μας. Και να λοιπόν που προέκυψε Ιράν. Τελικά, για τις μικρές χώρες, η συμμετοχή στο Συμβούλιο Ασφαλείας είναι κάτι σαν σκοπιά. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να περιμένεις να περάσει το νούμερό σου και να ελπίζεις ότι δεν θα σου τύχει καμιά "στραβή". Τώρα να δω πώς θα καταφέρουμε να ξεμπλέξουμε. Ήδη είναι φανερό πώς ζητάμε κάλυψη προσπαθώντας να "κρυφτούμε" πίσω από κάποια συλλογική θέση (ό,τι πει η Ευρώπη). Εάν η ΕΕ ή τουλάχιστον ο κεντρικός πυρήνας της (Γαλλία - Γερμανία) αποφασίσει σε κάποια στάση, αυτό θα είναι κάποια ανακούφιση για εμάς (μη μας κτυπάτε, δεν φταίμε, εμείς... η Ευρώπη το αποφάσισε).

Με διασκεδάζουν λίγο όλες αυτές οι συζητήσεις για τη θέση της Ελλάδας και για τις διευκολύνσεις που θα "δώσουμε" στις ΗΠΑ σε περίπτωση κλιμάκωσης της κρίσης κ.λπ. κ.λπ. Η ελευθερία κινήσεων που έχουμε είναι πολύ περιορισμένη. Ουσιαστικά, η συζήτηση του θέματος από τα κόμματα συνίσταται στην προσπάθεια της αντιπολίτευσης να κερδίσει κάποιους πόντους εκμεταλλευόμενη τα αντανακλαστικά της κοινής γνώμης (στο βαθμό που δεν θα θυμώσουν τον πρεσβευτή ξέρετε ποιας χώρας) και την προσπάθεια της κυβέρνησης να περιορίσει το πολιτικό κόστος υπενθυμίζοντας την "ηρωική" στάση που είχε τηρήσει το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση σε ανάλογες περιπτώσεις (όπως πάντα, δεν έχει σημασία αν εμείς είμαστε καλοί, αλλά ότι εσείς είστε χειρότεροι). Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι θα παράσχουμε όποια διευκόλυνση μας ζητηθεί (αν μπουν στον κόπο να μας τη ζητήσουν) και ότι το θέμα είναι να γίνουν όλα κάπως διακριτικά. Είμαστε λαός που μας αρέσει να ζούμε με τις αυταπάτες μας και αποφεύγουμε να κοιτάζουμε στον καθρέπτη για να σκεπτόμαστε σοβαρά πάνω στη ρότα που έχουμε χαράξει, με βάση αυτό που πραγματικά θέλουμε και είμαστε ικανοί να κάνουμε.

Αυτά αναφορικά με την Ελλάδα.

Τώρα, για την ίδια την κρίση, δεν πιστεύω ότι θα αποφευχθεί η σύγκρουση. Μακάρι να μείνει αυτό το κείμενο στο blog ως απόδειξη του λάθους μου. Πάντως, μέχρι τώρα, σε όλες τις περιπτώσεις (Πόλεμους του Κόλπου, Αφγανιστάν, Ιράκ) αυτοί που αποδείχθηκε ότι έκαναν λάθος ήταν αυτοί που εκτιμούσαν ότι τα πράγματα θα εκτονώνονταν. Αυτή τη στιγμή έχουμε δύο τρένα που κατευθύνονται με όλη τους την ταχύτητα το ένα προς το άλλο. Και το ΗΠΑ και το Ιράν φαίνεται να έχουν αποφασίσει να πατάξουν το "σατανά", τον οποίο βλέπουν ο ένας στο πρόσωπο του άλλου. Οι μεν ΗΠΑ δεν πρόκειται να δεχθούν ποτέ ούτε καν μια αυξημένη πιθανότητα να αποκτήσει το Ιράν δυνατότητα κατασκευής πυρηνικών όπλων και το Ιράν, ένα θεοκρατικό κράτος που κυβερνάται από φανατικούς, μοιάζει να έχει βρει την ιερή αποστολή του (ιδίως αυτή την περίοδο που η νεολαία του μοιάζει να κάνει βήματα μακριά από το δρόμο του θεού). Τέλος, υπάρχει φυσικά και άλλος "παίκτης" (για να μην ξεχνάμε και τη θεωρία παιγνίων) ο οποίος φροντίζει έξυπνα να διατηρεί εξαιρετικά χαμηλό προφίλ σε αυτή τη φάση, αλλά μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι κάθε άλλο παρά ασήμαντο ρόλο διαδραματίζει. Πρόκειται φυσικά για το Ισραήλ.

Με δεδομένες τις θέσεις του Ιράν περί μη δικαιώματος ύπαρξης του Ισραήλ, κάθε σκέψη απόκτησης πυρηνικής τεχνολογίας από την πλευρά του σίγουρα κάνει πολλούς στο Τελ Αβίβ να χάνουν τον ύπνο τους, όχι αδικαιολόγητα. Είμαι βέβαιος ότι ακόμη και αν οι ΗΠΑ είχαν κάποια διάθεση συμβιβασμού στην παρούσα φάση, το Ισραήλ δεν θα επέτρεπε ποτέ να προχωρήσει το Ιράν το πυρηνικό του πρόγραμμα, ίσως ακόμη και για ειρηνικούς σκοπούς. Θυμηθείτε την καταστροφή των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράκ από το Ισραήλ τη δεκαετία του 80. Αν το Ισραήλ έχει όντως πυρηνικά όπλα (κάτι σχεδόν σίγουρο) είναι βέβαιο ότι δεν θα διστάσει να τα χρησιμοποιήσει πρώτο εναντίον της Τεχεράνης, πριν αυτή να αποκτήσει τη δική της βόμβα. Αυτό το γνωρίζουν οι ΗΠΑ και σίγουρα είναι ένα κίνητρο για αυτές να δράσουν, καθώς αν δράσει το Ισραήλ τα πράγματα θα είναι ακόμη χειρότερα (αν είναι δυνατόν κάτι τέτοιο). Ένας βομβαρδισμός από τις ΗΠΑ θα έχει πολύ μεγάλες συνέπειες, ένα βομβαρδισμός όμως από το Ισραήλ... μην το σκέπτεστε καν.

Τώρα, σε περίπτωση που θα φτάσουμε όντως σε σύγκρουση, τι θα πρέπει να περιμένουμε; Δεν μπορώ να κάνω σοβαρές εκτιμήσεις για αυτό. Πάντως, το Ιράν είναι αρκετά καλά εξοπλισμένο και απαιτούνται σοβαροί στρατιωτικοί πόροι για να πληγεί. Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης ότι είναι μια χώρα με πληθυσμό 70 εκατομμυρίων. Διάβασα ότι είναι πολύ πιο υπολογίσιμος αντίπαλος από το Ιράκ την εποχή του Πολέμου του Κόλπου. Δεν ξέρω αν θα φτάσουν οι ΗΠΑ στο σημείο να χρησιμοποιήσουν τακτικά πυρηνικά όπλα, αυτό θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο μπορούν να έχουν να επιθυμητά αποτελέσματα με συμβατικά όπλα. Το Ιράν από την άλλη πλευρά μάλλον δεν διαθέτει χημικά ή βιολογικά όπλα, αλλά έχει ένα εξαιρετικά ανεπτυγμένο πυραυλικό πρόγραμμα, εικάζεται ότι μπορεί να αποκτήσει τη δυνατότητα να εκτοξεύει δορυφόρους στο διάστημα ενώ αναπτύσσει και έναν διηπειρωτικό πύραυλο! Ήδη διαθέτει πυραύλους μεσαίας εμβέλειας που φτάνουν εύκολα μέχρι την Ευρώπη... Σκεφθείτε το λίγο αυτό (άκουσα και στις ειδήσεις ότι ο Ιρανός πρέσβης στην Ελλάδα έκανε κάποιες σχετικές δηλώσεις για χώρες που θα παράσχουν βοήθεια στις ΗΠΑ για να εξαπολύσουν επίθεση εναντίον της χώρας του). Ίσως να μην πρέπει να μιλάμε πολύ για τη Σούδα...

Η ώρα όμως βλέπω ότι περνάει και αύριο, Σάββατο, θα εργάζομαι πάλι μπροστά στον υπολογιστή. Κάπου εδώ θα σας αφήσω. Πω, πω, κατάντησα σαν κάτι "στρατηγικούς αναλυτές" σε κάτι μικρά κανάλια. Ελπίζω να πέφτω έξω στις δυσοίωνες προβλέψεις μου.

Προσθήκη: Ανακάλυψα ότι post με τον ίδιο τίτλο, αλλά με θέμα μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα φωτογραφία που θα σας κάνει να χαμογελάσετε, ανέβασε ο Old Boy την Πέμπτη, 27 Απριλίου.

Το δίλημμα του φυλακισμένου

Στα σχόλια του προηγούμενου post αναφέρθηκε ότι λογικά σκεπτόμενοι άνθρωποι δρουν τελικά με γνώμονα το κοινό συμφέρον, Συμβαίνει όμως πάντα αυτό; Παρακάτω παρουσιάζω μια εκδοχή του "διλήμματος του φυλακισμένου", ένα παράδειγμα από τη θεωρία παιγνίων, τον κλάδο των μαθηματικών που εξετάζει τις στρατηγικές επιλογές λογικά σκεπτόμενων "παικτών":

Η "δουλειά" δεν είχε πάει καλά. Τους είχαν μπουζουριάσει, και αυτόν και τον Μήτσο "το χέλι". Βλέπεις, τελικά το κορόιδο δεν ήταν τόσο κορόιδο. Άτιμη κοινωνία. Πριν από λίγο τον είχαν πάει στον ανακριτή. Η αστυνομία δεν έχε αρκετά στοιχεία για να αποδείξει αυτό που σχεδίαζαν, είχε όμως αρκετά στοιχεία για να τους στείλει στη φυλάκα για κάνα χρονάκι τον καθένα. Ο ανακριτής τού είχε προτείνει μια συμφωνία. Ομολογεί και τα φορτώνει όλα στον Μήτσο, αυτός φεύγει ελεύθερο πουλί και ο Μήτσος τρώει μια ντουζίνα χρονάκια. Για να τον πιέσουν περισσότερο, του είπαν ότι την ίδια συμφωνία είχαν προτείνει στον Μήτσο. Ο ανακριτής ήταν σπαθί, δεν του έκρυψε ότι αν κάρφωναν και οι δύο ο ένας τον άλλο, θα τρώγανε και οι δύο από τέσσερα χρονάκια. Δεν είχε καμία επικοινωνία με τον Μήτσο, τους είχαν σε χωριστά κελιά. Ένα χρονάκι δεν ήταν πολύ, δεν ήτανε και αρσακειάς, είχε ξανακάνει εσωτερικό τουρισμό. Το θέμα ήταν, μπορούσε να εμπιστευτεί τον Μήτσο; Δεν μπορούσε να αποφασίσει. Έβγαλε ένα χαρτί και σημείωσε τις επιλογές που είχε αυτός και ο Μήτσος σε έναν πίνακα:

Κοίταξε τον πίνακα που είχε σχεδιάσει και χαμογέλασε, μπορεί να είχε μείνει δυο χρονιές στην τρίτη γυμνασίου, αλλά χαζός δεν ήταν. Ήταν φανερό ποια επιλογή τον συνέφερε. Κατευθύνθηκε προς την πόρτα του κελιού του και φώναξε το δεσμοφύλακα, "Πε του αφεντικού ότι θέλω να υπογράψω, ο Μητσάρας το χέλι είναι λογικός άνθρωπος και θα καταλάβει". Πράγματι, ο Μητσάρας το χέλι ήταν και αυτός λογικός άνθρωπος και είχε υπογράψει ήδη λίγο νωρίτερα, καρφώνοντας τον συνεργάτη του. Και οι δύο θα παίζανε μαζί τάβλι για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, στο ίδιο κελί με τον Καπετανάκη που έχει τούρλα το μουστάκι.

Ας αφήσουμε τώρα τους φιλαράκους μας να εκτίσουν την ποινή τους και ας δούμε κατά πόσο ήταν λογική η επιλογή τους. Πρέπει να πούμε εξαρχής ότι σε αυτό το παράδειγμα, όπως και σε κάθε κατάσταση (παίγνιο) της θεωρίας παιγνίων (Game Theory), υποθέτουμε ότι οι εμπλεκόμενοι (οι παίκτες) είναι απόλυτα λογικοί και έχουν ως αποκλειστικό γνώμονα τη μεγιστοποίηση του κέρδους ή την ελαχιστοποίηση του κόστους (όπως σε αυτή την περίπτωση). Θα περίμενε ίσως κάποιος ότι δύο λογικοί άνθρωποι θα επέλεγαν το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα που θα συνέφερε και τους δύο περισσότερο από αυτό που τελικά κατάφεραν, δηλαδή, να κρατήσουν και οι δύο τη σιωπή τους και να πάνε στη φυλακή με μια ποινή μόνο ενός έτους. Πώς κατέληξαν λοιπόν εδώ τα πράγματα; Η απάντηση βρίσκεται στον παραπάνω πίνακα. Αν συγκρίνουμε τις επιλογές που έχει ο κρατούμενός μας, θα διαπιστώσουμε ότι για κάθε επιλογή του Μήτσου, να μιλήσει ή να μη μιλήσει, η αντίστοιχη επιλογή που έχει το καλύτερο αποτέλεσμα για τον κρατούμενό μας, είναι να καρφώσει τον Μήτσο. Δείτε τη στήλη "Ο Μιτσάρας κάνει τουμπεκί" και δείτε τα δύο δυνατά αποτελέσματα για τον κρατούμενό μας, το καλύτερο αποτέλεσμα προκύπτει εάν επιλέξει να καρφώσει τον Μήτσο. Το ίδιο ισχύει και για τη διπλανή στήλη, που παρουσιάζει τα αποτελέσματα για το ενδεχόμενο να καρφώσει ο Μήτσος. Με άλλα λόγια, με δεδομένη κάθε επιλογή του αντίπαλου παίκτη, το αποτέλεσμα του ανταγωνισμού επικρατεί έναντι του αποτελέσματος της συνεργασίας.

Το παραπάνω παράδειγμα καταδεικνύει ότι το "κοινό συμφέρον" δεν είναι πάντα η επιλογή απόλυτα λογικά σκεπτόμενων ατόμων και πολλές φορές απόλυτα λογικά επιλογές μπορούν να οδηγήσουν σε ζημία για όλους τους εμπλεκόμενους. Η κατάσταση αλλάζει αν το παιχνίδι επαναλαμβάνεται, οπότε κάθε παίκτης έχει τη δυνατότητα να "τιμωρήσει" μέσω της επιλογής του τον άλλο παίκτη για την προηγούμενη παρασπονδία του. Σε αυτή την περίπτωση, όταν οι επαναλήψεις του παιγνίου τείνουν στο άπειρο, η επιλογή της συνεργασίας (να κρατήσουν και οι δύο τη σιωπή τους) τείνει στο να επικρατήσει.

Το "δίλημμα του φυλακισμένου" είναι ένα απλό, αλλά χαρακτηριστικό παράδειγμα της θεωρίας παιγνίων, του κλάδου των μαθηματικών που εξετάζει τις στρατηγικές επιλογές λογικά σκεπτόμενων (αν και όχι πάντα) παικτών που εμπλέκονται σε ανταγωνιστικές καταστάσεις. Αναγνωρίζεται γενικά ότι η σύλληψη του διλήμματος του φυλακισμένου έχει εφαρμογή στην κοινωνιολογία, τα οικονομικά, τη νομική, ακόμη και την ψυχολογία και τη βιολογία. Τέτοιου τύπου διλήμματα μπορούν να προκύψουν σε πολλές καταστάσεις. Βεβαίως, η θεωρία παιγνίων εξετάζει και πολύ πιο σύνθετα παίγνια και τα εργαλεία της μπορούν εφαρμοστούν σε αναρίθμητες καταστάσεις.

Όσοι ενδιαφέρεστε περισσότερο, μπορείτε να ανατρέξετε στα σχετικά άρθρα της Wikipedia για τη θεωρία παιγνίων και το δίλημμα του φυλακισμένου.

Μήπως σου βρίσκεται ένα ευρώ;

Τον συνάντησα πάλι εχθές που περπατούσα στο δρόμο. Με γνώρισε πρώτος αυτός, όπως πάντα, και με χαιρέτισε εγκάρδια: "επ, δόκιμε, τι κάνεις;". Τον χαιρέτισα, ομολογώ με προσποιητή εγκαρδιότητα, και του έριξα μια ματιά. Ήταν σε χειρότερη κατάσταση από ποτέ άλλοτε. Περισσότερο αδύνατος, αδύναμος, με τα δόντια του σε περίεργες σκούρες αποχρώσεις. Άλλες φορές μου πιάνει πρώτα την κουβέντα, τώρα μπήκε κατευθείαν στο ψητό "να σου πω, μήπως σου περισσεύει κάνα ευρώ να πάρω μια τυρόπιτα;". Τον κοίταξα λίγο, δεν ήταν δύσκολο να τον λυπηθώ και, λίγο προς χάριν των παλιών καιρών, έβγαλα το πορτοφόλι μου, σφίγγοντάς το όμως πάντα καλά και μη επιτρέποντάς του να δει το περιεχόμενο. Αυτός, βλέποντας την κίνησή μου, πήρε θάρρος, "δεν μου δίνεις τρία ευρώ να πάρω και κανένα αναψυκτικό; Πέντε; Μήπως έχεις δεκάρικο, εικοσάρικο δεν σου βρίσκεται;" Γέλασα "Πέντε μπορώ να σου δώσω, ορίστε". Με ευχαρίστησε. Συνέχισε για λίγο την κουβέντα μας ρωτώντας με για άτομα που ήξερε από το στρατό και που εγώ δεν είχα συγκρατήσει σε κανένα συρτάρι της μνήμης μου. Πριν να χωρίσουμε, τον έπιασα λίγο από τον ώμο, του είπα να προσπαθήσει να βρει μια δουλειά και να προσέχει, γνωρίζοντας ότι μάλλον δεν είχε κανένα νόημα. Αφού έκανα ένα σύντομο έλεγχο για να βεβαιωθώ ότι δεν μου έλειπε το κινητό ή τίποτε άλλο, συνέχισα το δρόμο μου.

Τον Χ (δεν θα ανέφερα ποτέ το όνομά του, αλλά έτσι και αλλιώς δεν το θυμάμαι), τον συνάντησα πριν από πολλά χρόνια, όταν έκανα τη στρατιωτική μου θητεία. Έκτοτε, τον συναντώ τυχαία στο δρόμο, με συχνότητα περίπου κάθε ένα ή δύο χρόνια, κάτι που υποθέτω ότι συμβαίνει επειδή θα μένει κάπου στην ευρύτερη περιοχή όπου μένω και εγώ. Πάντα με αναγνωρίζει πρώτος εκείνος μέσα στο δάσος των προσώπων των πολυσύχναστων δρόμων. Με χαιρετάει εγκάρδια και μου μιλάει για το στρατό σαν να απολυθήκαμε μόλις τον περασμένο μήνα (μέχρι πριν από δύο ή τρία χρόνια με ρωτούσε αν απολύθηκα, κάτι που συνέβη περίπου πριν από ένδεκα χρόνια). Δεν παραλείπει επίσης ποτέ να με ρωτήσει αν μου περισσεύει κάποιο ποσό για να αγοράσει μια τυρόπιτα. Πάντα του δίνω κάτι, με ευχαριστεί, μου λέει κάτι για τις κατακτήσεις του ή για την άτιμη κοινωνία και χάνεται πάλι για ένα ή δύο χρόνια.

Ο Χ είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση, τουλάχιστον σε σχέση με τους υπόλοιπους ανθρώπου που έχει τύχει να γνωρίσω από πρώτο χέρι. Γενικά, αποφεύγω τις εύκολες κρίσεις, τους χαρακτηρισμούς και τις ετικέτες για τους άλλους ανθρώπους, αλλά ο Χ είναι ένας εφιάλτης για όσους πιστεύουν στον "άνθρωπο". Ο Χ θα έλεγα ότι είναι ένα "βασικό" πλάσμα. Πιστεύω ότι μόνος οδηγός της συμπεριφοράς του είναι το ένστικτο. Με κανένα τρόπο δεν μπορείς να τον χαρακτηρίσεις κακό, στο βαθμό που αυτός ο όρος προϋποθέτει ελευθερία βούλησης, και με κανέναν τρόπο δεν θέλεις να είσαι απρόσεκτος όταν βρίσκεται κοντά σου. Τον αντιμετωπίζεις με συμπάθεια, αλλά και προσοχή, όπως ένα πεινασμένο ζώο, που όμως δεν έχει τη δύναμη να σε βλάψει σοβαρά αν δεν του το επιτρέψεις. Τον καιρό που υπηρετούσα, ως δόκιμος, είχε βουτήξει το ρολόι του διευθυντή μου, ενός συνταγματάρχη, καθώς από το λόχο είχαν τη φαεινή ιδέα να του αναθέσουν καθήκοντα καθαριότητας και μπαινόβγαινε ελεύθερα στα γραφεία (ενώ ήταν γνωστό το ποιόν του). Το θέμα διευθετήθηκε χωρίς πολλές φασαρίες, όπως συμβαίνει σε αντίστοιχες περιπτώσεις στο στρατό. Ο εντοπισμός του ως βασικού υπόπτου ήταν εύκολη υπόθεση και, μετά από μια κουβέντα με το λοχαγό του, επέστρεψε απλώς το ρολόι και όλα καλά (βέβαια, δεν επέστρεψε στα προηγούμενα καθήκοντά του).

Συζητούμε στα blog, ή και εκτός blog, για ελεύθερη βούληση, για δημοκρατία, για το ρόλο της θρησκείας, για τις προοπτικές της ανθρωπότητας, για δικαιώματα, για τη δυνατότητα να ζήσουμε σε ένα καλύτερο κόσμο, για το ένα, για το άλλο... Ωστόσο, ξεχνάμε ότι ένα σημαντικό μέρος της ανθρωπότητας είναι σαν τον Χ, ίσως από λίγο καλύτερο έως πολύ χειρότερο. Απόλυτα εγωιστικά, πεινασμένα πλάσματα τα οποία μπορείς πάντα να τα δεις με συμπάθεια, όσο δεν αποτελούν απειλή για εσένα. Πλάσματα στα οποία είναι μάταιο να απευθυνθείς με επίκληση στη λογική ή σε οποιαδήποτε αίσθηση δικαίου ή ηθικής. Πλάσματα τα οποία μπορούν να λειτουργήσουν σε μια κοινωνία μόνο όταν ελέγχονται με το φόβο της ανθρώπινης και της θεϊκής τιμωρίας (κάποιας από τις δύο ή σε συνδυασμό, ανάλογα με το τι "πιάνει" σε κάθε περίπτωση). Πλάσματα που παρακινούνται σε δράση μόνο μέσω του φανατισμού, του μίσους, της ιδεοληψίας και του ψεύδους. Πλάσματα που δεν έχουν σκέψεις και απόψεις, αλλά στερεότυπα, προκαταλήψεις και προκατασκευασμένες σε τηλεοπτικά στούντιο αντιλήψεις. Πλάσματα που συντηρούνται με άρτο και θεάματα, χειραγωγούνται από ταχυδακτυλουργούς και απατεώνες και που, απαλλαγμένα από αυτούς τους φραγμούς, δεν θα δίσταζαν να σκοτώσουν τον πλησίον τους για να πάρουν το λίπος του με σκοπό να γυαλίσουν με αυτό τις μπότες τους (αυτή την ωραία εικόνα την οφείλουμε στον Σοπενάουερ).

Ας μην θεωρηθεί ότι πίσω από αυτά τα σχόλια κρύβεται κάποια περιφρόνηση προς συγκεκριμένες τάξεις ή ομάδες ανθρώπων. Πολλές φορές η κρούστα της μόρφωσης και του πλούτου που καλύπτει τους τυχερούς αυτής της ζωής είναι πολύ λεπτή. Δώστε την ευκαιρία σε μια μεγάλη ομάδα πλουσίων και μορφωμένων να διαπράξουν μια ανήθικη πράξη με απόλυτη εξασφάλιση ότι δεν θα τιμωρηθούν και ότι κανένας δεν θα μάθει ποτέ για την πράξη τους και θα δούμε τότε πόσο βαθιά όργωσε το αλέτρι. Αλλά, εδώ που τα λέμε, δεν χρειάζεται να φτάσουμε μέχρι αυτό το σημείο, πόσο εύκολα εκτίθεται κάποιος όταν φτάσει ψηλά, και ας νομίζει ότι τους έχει ξεγελάσει όλους. Ας μην είναι λοιπόν κανένας υπερόπτης.

Αυτές τις σκέψεις μου δημιούργησε αυτή η συνάντηση. Ίσως βέβαια να είμαι υπερβολικά απαισιόδοξος. Συγνώμη αν σας χάλασα τη διάθεση.

For dragon lovers

Η ιπποτική σταδιοδρομία του ήτο σύντομος και όχι ιδιαιτέρως επιτυχημένη. Αναλογιζόμενος εκείνη την εποχή, επέρριπτε μέρος της ευθύνης δι' αυτό εις τον ίππον του.

Παρεμπιπτόντως, υπέπεσε στην αντίληψή μου ότι οργανώνεται ένα bloggers πάρτι τη Μεγάλη Τετάρτη, αν και εγώ δεν πηγαίνω σε πάρτι, και γενικά αποφεύγω κάθε ανθρώπινη επαφή, όσοι ενδιαφέρεστε θα βρείτε πληροφορίες εδώ: http://vaguetourist.blogspot.com/

Σύγκρουση

Το παραπάνω έργο, μια από τις πρώτες μου ελαιογραφίες, το ζωγράφισα το 1997. Βρίσκεται στο σαλόνι μου, λίγο πιο πέρα από τη μάγισσα με το σκουπόξυλο και απέναντι από την κυρία που έχω δημοσιεύσει σε προηγούμενα post (6 Φεβρουαρίου και 9 Μαρτίου).

Εκ πρώτης όψεως μοιάζει να είναι ένας Άγιος Γεώργιος, αλλά για μένα αντιπροσωπεύει περισσότερα. Είναι κάθε εσωτερική σύγκρουση, κάθε αναμέτρηση του ανθρώπου με τον εαυτό του και, όπως φαίνεται, κάθε νίκη έχει το τίμημά της.

Στο δρόμο

Φιλήσυχος πολίτης, με πνευματικήν καλλιέργειαν, ενεργεί προς υπεράσπισιν των αδυνάτων.

Ο περαστικός περπατούσε αμέριμνα, μετά από μια μεγάλη μπύρα και ένα καλό γεύμα. Απολάμβανε την ηλιόλουστη μέρα, μια από αυτές που σε κάνουν να ξεχνάς για λίγο την ασχήμια του κόσμου. Ετοιμαζόταν να διασχίσει τη διασταύρωση, όταν τους είδε με την άκρη του ματιού του. Ένας άνδρας, τύπος σαχλόμαγκα, με φόρμα, πάνω σε μηχανάκι, έβριζε και απειλούσε μια γυναίκα, τύπος κυριούλας, παχουλή, κοντή, ενδεχομένως να μην τα είχε και τετρακόσια, καθώς αντιμετώπιζε τη λεκτική επίθεση με χαμόγελα, αλλά ίσως πάλι να προσπαθούσε μόνο να κατευνάσει τον άνδρα. "Ανέβα στη μηχανή αλλιώς θα σε σκοτώσω!" φώναξε ο άντρας.

Ο περαστικός είπε στον εαυτό του αυτά που συνήθως λένε οι άνθρωποι σε αυτές τις περιπτώσεις "δεν ξέρεις τι συμβαίνει", "κάτι οικογενειακό είναι", "δεν ζητάει βοήθεια", "πού να μπλέξεις τώρα"... Έσκυψε το κεφάλι και πέρασε στην απέναντι πλευρά του πεζοδρομίου. Ξαφνικά σταμάτησε. Τα πόδια του δεν ήθελαν να τον μεταφέρουν πιο μακριά από αυτή τη σκηνή. Αισθάνθηκε να τον έχουν αιχμαλωτίσει πανίσχυροι ελαστικοί ιμάντες που τον έσπρωχναν προς τα πίσω, σαν αυτούς που δείχνουν στα κινούμενα σχέδια, όπου ο χαρακτήρας τρέχει, πέφτει πάνω τους και εκτινάσσεται πίσω με μεγαλύτερη δύναμη.

Ξαφνιάστηκε όταν κατάλαβε ότι τώρα αισθανόταν ήρεμος και αποφασιστικός. Έκανε μεταβολή. Διέσχισε ξανά προς τα πίσω το δρόμο νοιώθοντας γεμάτος αδρεναλίνη και σταμάτησε δίπλα από τη μηχανή κοιτώντας τον άνδρα στα μάτια με το πιο άγριο βλέμμα του. Αυτός έκανε πως δεν τον είδε και συνέχισε να διατάζει τη γυναίκα να ανέβει στη μηχανή "Ανέβα αμέσως", πιο χαμηλόφωνα αυτή τη φορά. Ο περαστικός μίλησε δυνατά "Υπάρχει πρόβλημα;" Ο άνδρας τον κοίταξε και είπε "Όχι, κανένα", ίσως κάπως ανήσυχος.

Τώρα, ο περαστικός είχε διάφορες επιλογές, αυτή που θα προτιμούσε και του υπαγόρευε ενδεχομένως κάποιος άγριος πρόγονός του που γελούσε πίσω από τη ματωμένη γενειάδα του, ήταν να σκάσει μια κλωτσιά στο πρόσωπο αυτού του αχρείου, ο οποίος θα πλήρωνε για κάθε κακό που είχε συμβεί ποτέ στον κόσμο, για την εφορία, για τους δημοσίους υπαλλήλους, για τις πολυκατοικίες, για την τηλεόραση του διπλανού διαμερίσματος, για το καζανάκι του πάνω διαμερίσματος, για κάθε συμβιβασμό που είχε κάνει ποτέ, για όλα. Αλλά ο περαστικός ήταν ένας πολιτισμένος άνθρωπος που πίστευε στο νόμο και στην τάξη. "Υπάρχει και αστυνομία ξέρεις" απήντησε, κάνοντας μια κίνηση προς το κινητό που είχε στη ζώνη του, σαν να επρόκειτο για το σαρανταπεντάρι του επιθεωρητή Κάλαχαν (do you feel lucky punk?). "Το ξέρω απήντησε ο άντρας". Η γυναίκα όμως, πιθανώς μην αντέχοντας την ένταση, ανέβηκε τελικά βιαστικά στη μηχανή. Ο σαχλόμαγκας επιτάχυνε αμέσως και χάθηκαν και οι δύο από μπροστά του.

Ο περαστικός έμεινε σύξυλος να αναρωτιέται αν ενήργησε σωστά. Τελικά δεν κατάφερε τίποτε περισσότερο από ό,τι θα είχε συμβεί αν συνέχιζε το δρόμο του (αν και μετά, ήταν σίγουρος, θα περνούσε κολασμένες ώρες με τον εαυτό του). Επίσης, ίσως να έπρεπε να απευθυνθεί πρώτα στη γυναίκα, λέγοντάς της ότι δεν ήταν υποχρεωμένη να ακολουθήσει οποιονδήποτε. Ίσως πάλι η επέμβασή του να ήταν όντως άστοχη, ίσως να ήταν απλώς κάποιος συνηθισμένος οικογενειακός καβγάς χωρίς προεκτάσεις. Τώρα, είχε βέβαια την ικανοποίηση ότι κάτι προσπάθησε να κάνει. Τάισε πιθανώς το ανδρικό εγώ του, το κουτσαβάκικο, το τσαμπουκαλίδικο, την ψευτομαγκιά, αυτό που εκπροσωπούσε στο μυαλό του εκείνος ο ηλίθιος. Όχι, δεν ήταν αυτό, δεν έσκυψε το κεφάλι, δεν συνέχισε αδιάφορα, υπερνίκησε τη δειλία του, ήταν καλύτερος από τους άλλους, τους δειλούς, ήταν ένας ιππότης, σκέφτηκα αυτοσαρκαζόμενος. Τελικά δεν μπορείς να κερδίσεις ποτέ σε αυτή τη βρωμοζωή.

Μετά, σκέφτηκε μια άλλη εναλλακτική τροπή που θα μπορούσαν να είχαν πάρει τα πράγματα, ένα ξέσπασμα βίας. Ίσως ο άνδρας ή ο ίδιος να έχανε την ψυχραιμία του. Εκεί κοντά υπήρχε τέρμα λεωφορείων, ίσως να έτρεχαν οι οδηγοί να τους χωρίσουν (αν και στη φαντασία του ο σαχλόμαγκας σωριαζόταν αιμόφυρτος μετά από μια κλωτσιά στο πρόσωπο και ίσως μια-δυο γροθιές). Ίσως πάλι να κατέληγαν σε κανένα αστυνομικό τμήμα, ήταν κοντά σαράντα χρονών και το ποινικό μητρώο του ήταν πάλλευκο, δεν θυμόταν να έχει παλέψει ποτέ, ούτε καν στο σχολείο. Σκέφτηκε να του βγάζουν φωτογραφίες και να τον οδηγούν σε κάποιο κελί, όπως στα αμερικανικά έργα. Γέλασε με παράξενη ευχαρίστηση από μέσα του, δεν είχε παντρευτεί, δεν είχε παιδιά, δεν περίμενε διορισμό στο δημόσιο, δεν είχε καμία αλυσίδα να τον κρατά και λίγο-πολύ σιχαινόταν την ανθρωπότητα και τον εαυτό του, ίσως να έπρεπε να το δοκιμάσει κάποια φορά. Ίσως κάποτε να ζούσε τη δική του σκυλίσια μέρα, μόνος εναντίον όλων.

Το ασφαλιστικό

Η σύνταξη του παππού φτάνει για τις πρώτες δέκα μέρες του μήνα, τις υπόλοιπες τη βγάζει στην κατάψυξη.

Κατά καιρούς, θυμούμενος τις οικονομικές σπουδές μου, με απασχολούν διάφορα σχετικά θέματα. Είναι αποκαρδιωτικό ότι σημαντικά θέματα, όπως αυτό της κοινωνικής ασφάλισης, αντιμετωπίζονται από την πολιτική ηγεσία σαν καυτή πατάτα, με γνώμονα τον περιορισμό του πολιτικού κόστους, και από την πλευρά των συνδικαλιστών με αοριστολογίες, με σκοπιμότητες και, στην καλύτερη περίπτωση, με βάση τα συμφέροντα του υποσυνόλου των εργαζομένων που εκπροσωπούν.

Συμβαίνει να πιστεύω ότι υπάρχει μια σχετικά απλή και δίκαιη, αν όχι λύση, τουλάχιστον αρχή πάνω στην οποία μπορεί να βασιστεί η λύση για αυτό το σημαντικό πρόβλημα και η οποία με τη μία ή την άλλη μορφή έχει ήδη προταθεί από διάφορους φορείς.

Μέχρι τώρα, η κοινωνική ασφάλιση βασιζόταν στην αρχή της ανταποδοτικότητας. Αυτό σημαίνει ότι κάθε εργαζόμενος ή επαγγελματίας εντάσσεται σε ένα ταμείο του κλάδου στον οποίο ανήκει, καταβάλλει κάποιες εισφορές, ο ίδιος ή ο εργοδότης του, και το ταμείο τις διαχειρίζεται και τις επενδύει σε ασφαλείς τοποθετήσεις για να χρηματοδοτήσει τελικά τη σύνταξη την οποία θα πάρει ο εργαζόμενος όταν έλθει το πλήρωμα το χρόνου. Πρακτικά, στην Ελλάδα, οι εισφορές κάθε "γενιάς" εργαζομένων χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση των συντάξεων της τρέχουσας γενιάς συνταξιούχων και κάθε γενιά εργαζομένων βασίζεται στην ικανότητα και τη θέληση της επόμενη γενιάς να χρηματοδοτήσει τις συντάξεις της προηγούμενης. Τα όρια λοιπόν αυτού του συστήματος έχουν εξαντληθεί. Τα έσοδα των ταμείων δεν επαρκούν για τη χρηματοδότηση των συντάξεων και των απαιτήσεων του κλάδου υγείας (σε αυτό το κείμενο, πάντως, εστιάζω στις συντάξεις).

Η δυνατότητα αύξησης των εισφορών των εργοδοτών είναι περιορισμένες (με επιπτώσεις για την οικονομία και την ανεργία) και νομίζω είναι περιττό να αναφερθώ στις δυνατότητες των εργαζομένων. Ποια πηγή χρηματοδότησης απομένει λοιπόν; Φυσικά το κράτος, από τους φόρους. Από αυτή τη λύση προκύπτουν όμως ένα ηθικό πρόβλημα, διάφορα πρακτικά προβλήματα, αλλά και μια ευκαιρία για αναθεώρηση της αρχής της κοινωνικής ασφάλισης.

Το ηθικό πρόβλημα είναι φυσικά ότι από τη στιγμή που πρακτικά αποδεικνύεται ότι η ανταποδοτικότητα δεν ισχύει, πώς είναι δυνατόν να απαιτούμε από το φορολογούμενο να χρηματοδοτεί διαφορετικά ταμεία που αντιμετωπίζουν τους εργαζομένους με διαφορετικό τρόπο; Με ποιο δικαίωμα ένας συνταξιούχος θα λαμβάνει υψηλότερη σύνταξη από άλλο συνταξιούχο όταν και των δύο οι συντάξεις θα βασίζονται στη φορολογία; Για να το κάνω ακόμη πιο λιανά, πώς είναι δυνατόν, για παράδειγμα, εγώ που θα πάρω μια καλή σύνταξη, είτε λόγω αποδοχών είτε επειδή ανήκω σε ένα "καλό ταμείο", να απαιτώ να μετέχει στη χρηματοδότηση αυτής της σύνταξης ένας άλλος εργαζόμενος που θα πάρει μια μικρή σύνταξη είτε λόγω χαμηλότερων αποδοχών είτε επειδή ανήκει σε ένα "χάλια ταμείο";

Τα πρακτικά προβλήματα προκύπτουν φυσικά από το αυξημένο δημοσιονομικό βάρος και από τη δυσκολία καθορισμού της βάσης στην οποία θα συμμετέχει το κράτος. Πώς θα καθορίζεται η χρηματοδότηση των διαφορετικών ταμείων; Πώς θα καθορίζουν τα ταμεία τις συντάξεις και τις παροχές, αφού πλέον δεν θα είναι αυτάρκη; Με ποιο τρόπο θα μετέχει το κράτος σε αυτές τις αποφάσεις; Προκύπτουν και πολλά άλλα θέματα στα οποία δεν θέλω να επεκταθώ.

Ποια είναι όμως η ευκαιρία για αλλαγή της αρχής ή, καλύτερα, του προτύπου (paradigm) για την κοινωνική ασφάλιση; Λοιπόν, θέτω υπόψη σας τα εξής:

1. Πιστεύω ότι κάθε άνθρωπος, από μια ηλικία και μετά, εφόσον δεν είναι πλέον σε θέση να εργαστεί για να συντηρηθεί ο ίδιος, πρέπει να λαμβάνει μια σύνταξη που θα του εξασφαλίζει ένα ελάχιστο αποδεκτό επίπεδο ποιότητας ζωής.

2. Η σύνταξη αυτή πρέπει να θεωρείται κοινωνικό αγαθό και είναι απολύτως θεμιτό να χρηματοδοτείται από τη φορολογία.

3. Τα ταμεία θα πρέπει να καταργηθούν και οι συντάξεις να αποτελέσουν αντικείμενο ενός και μόνο δημόσιου φορέα/υπηρεσίας για όλους τους εργαζομένους. Η έννοια των εισφορών παύει να έχει περιεχόμενο σε αυτό το πλαίσιο και θα πρέπει να καταργηθούν και να αντικατασταθούν από αντίστοιχη αύξηση της φορολογίας. Δηλαδή, οι πόροι για τις συντάξεις θα προέρχονται αποκλειστικά από την αύξηση της φορολογίας, αλλά δεν θα υπάρχουν πλέον εισφορές. Αυτό έχει και το πλεονέκτημα ότι ενδεχομένως άτομα με χαμηλότερους μισθούς και εισοδήματα εξοικονομούν τελικά περισσότερα χρήματα, αφού η φορολογία είναι περισσότερο αναλογική και βαραίνει περισσότερο τα υψηλότερα εισοδήματα. Επιπλέον, σε περιπτώσεις όπως το ΤΕΒΕ, παύει η εισφορά να καθορίζεται ανεξάρτητα από το ύψος του εισοδήματος, με βάση το χρόνο (κάτι εντελώς άδικο, αφού κάποιος με λίγα χρόνια εργασίας μπορεί να έχει υψηλά έσοδα ενώ άλλος επαγγελματίας με πολλά χρόνια εργασίας να φυτοζωεί).

4. Από τη στιγμή που η σύνταξη θα χρηματοδοτείται από τη φορολογία και θα προσφέρεται, όπως και πριν, σε ανθρώπους που δεν είναι πλέον ενεργοί στην αγορά εργασίας, είναι δίκαιο να είναι ΙΔΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ. ΜΙΑ, ΕΝΙΑΙΑ, ΑΞΙΟΠΡΕΠΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ. Ούτε χαμηλοσυνταξιούχοι, ούτε υψηλοσυνταξιούχοι ούτε καμία άλλη διαφοροποίηση. Κανένας πλούσιος δεν διανοείται να ζητήσει καλύτερες κοινωνικές παροχές για τον ίδιο επειδή πληρώνει περισσότερους φόρους και, κατά την ίδια λογική, κανένας δεν μπορεί να διεκδικεί και υψηλότερη σύνταξη, από τη στιγμή που αυτή θα χρηματοδοτείται πλήρως από τους φόρους. Για παράδειγμα, ο πρόεδρος του Αρείου Πάγου αμείβεται για τις αυξημένες ευθύνες και τα προσόντα του όσο είναι ενεργός, δεν βλέπω όμως κανέναν λόγο για τον οποίο θα πρέπει να λαμβάνει μεγαλύτερη σύνταξη από έναν ανειδίκευτο εργάτη αφού πάψει να εργάζεται. Φυσικά, εάν κάποιος θέλει να έχει υψηλότερα εισοδήματα αφού συνταξιοδοτηθεί, είναι ελεύθερος να συνάψει ένα συνταξιοδοτικό ασφαλιστικό πρόγραμμα με κάποια ιδιωτική ασφαλιστική εταιρεία ή άλλο φορέα, αυτό δεν το απαγορεύει κανένας.

Αυτή είναι η πρόταση που νομίζω ότι δίνει οριστική και δίκαιη λύση. Σε αυτήν μπορεί να συμπεριληφθεί και η υγεία (άλλη πικρή ιστορία αυτή η δήθεν δωρεάν υγεία). Φυσικά, δεν μπορώ καν να φανταστώ τις αντιδράσεις εάν κάποια κυβέρνηση, κόμμα ή φορέας αποτολμήσει να προωθήσει αυτή τη λύση. Δεν πειράζει, μερικές φορές μου αρέσει να φαντάζομαι.

Σημειώσεις:

1. Εννοείται, πως για τα παραπάνω απαιτείται μελέτη και έρευνα για τη συγκέντρωση και ανάλυση των στοιχείων. Για παράδειγμα, ποια θα ήταν η διαφορά κόστους σε σχέση με σήμερα (η επιπλέον φορολογική επιβάρυνση που θα απαιτούνταν μείον τις εισφορές που θα καταργηθούν και το κόστος λειτουργίας των διαφορετικών ταμείων) μιας καθολικής σύνταξης, ας πούμε ύψους 800 ή 900 ευρώ;).

2. Διαφοροποιήσεις ως προς το χρόνο και άλλους όρους της συνταξιοδότησης είναι αποδεκτές μόνο για όσους απασχολούνται σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, με βάση τις σχετικές παραμέτρους.

Λώρα, ένα εργαζόμενο ξωτικό

Αν θέλετε να μάθετε περί Λώρας, δείτε το προηγούμενο post για αυτήν, εδώ.

Την άνοιξη είναι η αλήθεια πως δεν βλέπω συχνά τη Λώρα, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της ημέρας. Είχα αρχίσει να απορώ, όταν την είδα κάποια στιγμή, τέτοια εποχή, πριν από δύο ή τρία χρόνια, να διασχίζει με μεγάλα χορευτικά άλματα και πιρουέτες το δωμάτιο.

"Επ! Για πού το βάλατε δεσποινίς; Δεν σας βλέπω συχνά τελευταία." Της είπα περιπαιχτικά.
"Σας έλειψα κυριούλη; Μην ξεχνάτε πως είναι άνοιξη και εμείς τα ξωτικά έχουμε πολλή δουλειά αυτή την εποχή! Σπόροι στη γη που πρέπει να φυτρώσουν, λουλούδια να ανθίσουν, έντομα να βγουν από τα αυγά τους, κάμπιες που πρέπει να μεγαλώσουν και ένα σωρό άλλα που πρέπει να γίνουν και όλα εξαρτώνται από εμάς."
"Μπα! Ώστε έτσι ε; Σίγουρα εσένα θα σου έχουν αναθέσει τίποτα αυγά μύγας σε κανένα σάπιο μήλο ή μια χούφτα δύστροπες προνύμφες που θέλουν ντάντεμα. Ελπίζω να μη φέρνεις και εδώ δουλειά. Και εγώ που ήλπιζα ότι θα έψαχνες για άλλο σπίτι, να βρω λίγο την ησυχία μου." Της είπα για να την πειράξω και χασκογέλασα, απηυδισμένος από τη μετάφραση που είχα μπροστά μου, στην οθόνη.

Η Λώρα σταμάτησε ξαφνικά και αμέσως μετά πέταξε προς το μέρος μου και έμεινε να αιωρείται σε μικρή απόσταση από το πρόσωπό μου. Το πρόσωπό της είχε σοβαρέψει. Με κοιτούσε κατευθείαν στα μάτια, όχι, λάθος, κοιτούσε κάπου πιο βαθιά. Αιχμαλωτίστηκα από το βλέμμα της και δεν μπορούσα να πάρω τα μάτια μου από τα δικά της. Άρχισε να μιλάει με έναν τόνο που δεν είχα ξανακούσει, αργό, αυστηρό μα και τόσο γλυκό και ακαταμάχητο μαζί. Ήταν σαν μια όμορφη δασκάλα νηπιαγωγείου που μαλώνει μαλακά ένα άτακτο παιδάκι. "Η δική μου δουλειά είναι πολύ πιο σημαντική από τις χαζομεταφράσεις σας κυριούλη, καταλάβατε;" Μετά από αυτή τη φράση έμεινε ασάλευτη και εγώ ένοιωσα σαν να μην μπορούσα να κάνω καμία κίνηση, ούτε καν να ανοιγοκλείσω τα βλέφαρά μου.

Πρέπει να πέρασαν έτσι μερικά δευτερόλεπτα, όταν το βλέμμα της έγινε ακόμη πιο έντονο. Πρόσεξα για πρώτη φορά πόσο παράξενα ήταν τα μάτια της, όχι, δεν ήταν απόλυτα ανθρώπινα, αυτό πρώτη φορά το καταλάβαινα, είχαν κάτι από τα μάτια ενός άγριου ζώου, δεν ξέρω πως μου ήλθε αυτό, αλλά έτσι σκέφτηκα. Μετά άρχισα να θαυμάζω την αψεγάδιαστη επιδερμίδα της και το λυγερό κορμί της, τα μακριά δάκτυλά της, τις γραμμές και τις αναλογίες της που σε κρίσιμα σημεία ξέφευγαν από το απολύτως αρμονικό, λες επίτηδες, σαν μουσικές εξάρσεις, με σκοπό να ξαφνιάζουν, να ερεθίζουν και να ξυπνούν κοιμισμένα πάθη. Τη θαύμασα, κάτι μου συνέβαινε, είχα να νοιώσω έτσι από τότες που ήμουν έφηβος. Το αίμα στις φλέβες μου είχε μετατραπεί σε παχύρρευστο μέλι, ο χώρος είχε γεμίσει από αρώματα της άνοιξης και ένοιωσα μια ζάλη, σαν να είχα πιει δύο ή τρία ποτήρια εξαιρετικού κόκκινου κρασιού.

Την άκουσα να μου ψιθυρίζει περίπου τα εξής λόγια:
"Δεν θέλω να ζεις για κανένα λόγο παρά μόνο για μένα,
Δεν θα ποθείς άλλη γυναίκα, εκτός από μένα,
Δεν θα θες τη ζωή μακριά από μένα,
Δεν θα θες άλλο, παρά μόνο να με κοιτάς και το χαμόγελό μου,
Δε θα θέλεις να γίνεις θεός, σκλάβος μου θα θες να 'σαι ταπεινός,
μέχρι να σε φάει πικρός καημός."

Έτεινα μπροστά το χέρι μου και στάθηκε στην παλάμη μου. Προσπάθησα να αντισταθώ. Επιστράτευσα κάθε απόθεμα θέλησης που είχα μέσα μου, αλλά ήταν τόσο όμορφη, τόσο τέλεια. δεν υπήρχε τίποτα άλλο που να αξίζει να μου αποσπάσει τη σκέψη ή έτσι πίστευα εκείνη τη στιγμή. Πρέπει να είχα πάρει το πιο χαζό ύφος του κόσμου, όταν σήκωσε με χάρη το χεράκι της και, ξαφνικά, μου το κατέβασε με δύναμη στο μάγουλο "Άρπα τη κυριούλη! Για να μάθεις να κοροϊδεύεις το σοβαρό έργο των ξωτικών!" Ήταν σαν κάποιος να είχε αδειάσει πάνω μου ένα κουβά παγωμένο νερό ενώ κοιμόμουν.

Πετάχτηκα πάνω αλαφιασμένος. Συνήλθα αμέσως "Τι μου έκανες;!" της φώναξα τρομαγμένος. Εκείνη γελούσε δυνατά. "Ας πούμε ότι ξύπνησα κυριούλη ένα μέρος αυτών που κρύβεις μέσα σου, είναι μέρος της δουλειάς μου και αυτό". Έμεινα να την κοιτάζω απορημένος. Εκείνη συνέχισε, "Η μεγάλη ξαδελφούλα μου, η Ούρσουλα, είχε ξελογιάσει κάποτε με δέκα φορές πιο ισχυρό ξόρκι τον ωραίο, υπερήφανο και σκληρό ιππότη Αλφόνσο, ένα πεταγματάκι πιο βόρεια από εδώ, στο ποτάμι με τα κάστρα*. Είχε ξεκινήσει με το άλογό του και συνοδεία για να επισκεφθεί τον επίσκοπο, αλλά στη διαδρομή φέρθηκε με περισσή και αναίτια σκληρότητα σε κάτι πλάσματα που φρόντιζε η Ούρσουλα. Εκείνη, για να τον εκδικηθεί, του παρουσιάστηκε με τη μορφή κανονικής γυναίκας μέσα σε ένα σκιερό δάσος. Εκείνος την ερωτεύτηκε παράφορα μέσα σε λίγα λεπτά, αλλά εκείνη χάθηκε σύντομα από μπροστά του. Ο αλαζών ιππότης Αλφόνσος έχασε τα λογικά του, παράτησε τις πανοπλίες του και το δουκάτο που θα κληρονομούσε και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του αναζητώντας τη μάταια, με τα παιδιά να τον κοροϊδεύουν στο διάβα του όποτε περνούσε από χωριά. Εκείνον, που με το βαρύ σπαθί του είχε σπάσει αναρίθμητες ασπίδες ευγενικών ιπποτών."

"Και δεν υπάρχει τρόπος να αντισταθεί κάποιος σε αυτή τη μαγεία;" τη ρώτησα. "Υπάρχει" μου απήντησε αμέσως. "Να αφεθείς κυριούλη να σε κυριεύσει εντελώς, να αφήσεις να πλημμυρίσει κάθε γωνιά του νου σου και να σε διαπεράσει πέρα ως πέρα, αντί να προσπαθήσεις να την αντιπαλέψεις με τη θέληση. Πρέπει να εγκαταλείψεις τον εγωισμό σου. Η θέληση, η προσπάθεια να φανείς δυνατός, τροφοδοτούν μόνο τη δύναμη της γητειάς και εσύ εξαντλείσαι εντελώς. Αντίθετα, αν αποδεχθείς τον πόθο ως κομμάτι σου, αυτός μετατρέπεται σε δική σου δύναμη και αντί να σε υποδουλώνει σε εξευγενίζει. Αυτό το μυστικό είναι το δώρο μου προς εσένα κυριούλη, γιατί ξέρω ότι θα αισθάνεσαι άσχημα για αυτό που έπαθες. Α, και άλλη φορά να είσαι καλό αγοράκι." Μου τσίμπησε το μάγουλο με το μικρό της χεράκι και πέταξε μακριά, υποθέτω για να συνεχίσει με τα καθήκοντά της.

Τώρα, αυτό που είπε για την εξαδέλφη της, ότι έγινε σαν κανονική γυναίκα, λέτε να μπορεί να το κάνει και αυτή; Δεν έχω τολμήσει να τη ρωτήσω μέχρι σήμερα. Ας επιστρέψω καλύτερα στις μεταφράσεις μου. Η άνοιξη με κάνει πάντα να νοιώθω λίγο περίεργα. Παλιοεποχή, με δυσκολεύει στη δουλειά μου.

* Υποθέτω εννοούσε τον Ρήνο.

Στοματική υγιεινή

Προ ημερών επεσκέφθη την οδοντίατρο, η οποία του αφαίρεσε ποσότητα πέτρας.

Συνάντηση

Το μικρό αγόρι στεκόταν χαρούμενο μπροστά από το ταμείο με τη μητέρα του για να κόψει εισιτήριο για το έργο. Έπαιζε με ένα κέρμα που του γλίστρησε από τα δάκτυλα και άρχισε να κυλάει στο πεζοδρόμιο. Εκείνος, ένας άνδρας γύρω στα 40, έσκυψε και το έπιασε.
"Ορίστε μικρέ," είπε.
"Σας ευχαριστώ," απάντησε το αγόρι.
"Ποιο έργο θα δεις αγοράκι;" ρώτησε ο άνδρας."
"Τις Αριστογάτες κύριε!"
"Α ωραίο έργο!" αναφώνησε εκείνος.
"Το έχετε δει;" ρώτησε το αγόρι.
"Ναι... δεκαετίες πριν..." είπε ο άνδρας, αλλά, πριν να τελειώσει τη φράση του, βρέθηκε να κοιτάει έναν εγκαταλελειμμένο, βρώμικο κινηματογράφο, του οποίου η είσοδος ήταν φραγμένη με λαμαρίνες, καλυμμένες με γκραφίτι, συνθήματα και αφίσες. Μια ξεχαρβαλωμένη επιγραφή νέον υπενθύμιζε θλιβερά αλλοτινές στιγμές λάμψης. Ανασήκωσε τους ώμους και συνέχισε να περπατάει, με το μελαγχολικό χαμόγελο που έχουν συχνά όσοι θυμούνται τα παιδικά τους χρόνια.