Πέμπτη, Νοεμβρίου 12, 2009

Η ηθική των ζώων

Στο Βήμα της προηγούμενης Κυριακής υπήρχε αυτό το ωραίο άρθρο σχετικά με τη συμπεριφορά που εκδηλώνουν τα ζώα και η οποία είναι ενδεικτική ότι αυτά ή τουλάχιστον κάποια από αυτά έχουν μια ηθική αντίληψη. Ζώα που βοηθούν τους αδύναμους, ζώα που καταλαβαίνουν πότε αδικούνται, ζώα που παραμερίζουν το δικό τους, ατομικό όφελος για να μην βλάψουν κάποιο άλλο ζώο. Θυμήθηκα κάποιες ιστορίες που είχα αναφέρει εδώ, μεταξύ αυτών και την αυταπάρνηση με την οποία ένας σκύλος έσωσε από μια λεωφόρο ταχείας κυκλοφορίας έναν άλλο τραυματισμένο σκύλο.

Όπως αναφέρει και ο συγγραφέας του άρθρου, καλό θα ήταν να μη βιαστούν κάποιοι να τα βάλουν στην άκρη αυτά αποδίδοντάς τα σε κάποιους μηχανισμούς που αναπτύχθηκαν κατά την εξέλιξη και απλώς ωφελούν την ομάδα, διότι η απάντηση, με τη μορφή ερώτησης, ακολουθεί αυτόματα. Πιστεύετε ότι στη δική σας περίπτωση ισχύει κάτι άλλο; Μήπως θέλετε να πείτε ότι η ηθική του ανθρώπινου ζώου προέρχεται από κάποια «θεϊκή σπίθα», είναι κάποιας άλλης, ανώτερη, μεταφυσικής ποιότητας, ενώ η ηθική του ζώου είναι απλώς αποτέλεσμα εξελικτικής διαδικασίας, κάποιου ενστίκτου- κάτι που δεν ισχύει για εσάς;

Κάποτε αναρωτιόμουν πώς είναι να βλέπεις τον κόσμο μέσα από τα μάτια ενός ζώου. Δεν με προβληματίζει πια αυτό ιδιαίτερα. Η αντίληψή μας είναι η αντίληψη ενός ζώου. Είμαστε ζώα, οι ζωές μας και οι αντιλήψεις μας ορίζονται από τις ίδιες βασικές παραμέτρους, φόβο, επιθυμία για αναπαραγωγή, πείνα, ευχαρίστηση, συντροφικότητα και άλλα. Είμαστε άλλο ένα είδος του ζωικού βασιλείου και αν το κάναμε συνείδησή μας αυτό ίσως να είχαμε μια ελπίδα να γίνουμε κάτι καλύτερο από αυτό που είμαστε τώρα, ένα ξιπασμένο, καταστροφικό και αυτοκαταστροφικό ζώο.

Το να διαχωρίζεις το είδος σου από τα υπόλοιπα είδη τοποθετώντας το σε κάποιου είδους διαφορετικού, μεταφυσικού ή άλλου τύπου βάθρο ανωτερότητας έτσι, ώστε να συμπεριφέρεσαι στα άλλα είδη με σκληρότητα και χωρίς ηθική δεν είναι παρά η αρχή του καταστροφικού μονοπατιού που ακολουθεί στην ιστορία της η ανθρωπότητα. Είμαι άνθρωπος και είμαι εκλεκτός του θεού/ανώτερος, είμαι άνδρας και είμαι εκλεκτός του θεού/ανώτερος, είμαι Έλληνας/Γερμανός/Τούρκος/Εβραίος και είμαι εκλεκτός του θεού/ανώτερος και έχω δικαίωμα να εκμεταλλευθώ, να κακομεταχειριστώ, να χρησιμοποιήσω, να εξαφανίσω τους άλλους που έχουν λιγότερη θεϊκή φύση, που είναι κατώτεροι.
.
Στο κάτω, κάτω, αν έχεις δικαίωμα να κακομεταχειριστείς ένα ζώο επειδή δεν μιλάει τη γλώσσα σου, επειδή είναι διαφορετικό από εσένα, γιατί να μην έχεις δικαίωμα να κάνεις το ίδιο με έναν άνθρωπο που δεν μιλάει τη γλώσσα σου, που είναι διαφορετικός από εσένα; Η κατωτερότητα του άλλου είναι πάντα εύκολο να αποδειχθεί, κοίτα τον, είναι όντως γεμάτος ελαττώματα...

Κλείνοντας το άρθρο, ο αρθρογράφος παραδέχεται ότι, πράγματι, τα ζώα συμπεριφέρονται και με σκληρότητα, αλλά πάλι, κανένα από αυτά δεν έφτασε στο σημείο να δολοφονήσει δεκάδες εκατομμύρια άλλα μέλη του είδους του μέσα σε πέντε χρόνια.

8 σχόλια:

yetanother_s είπε...

"[...] ο αρθρογράφος παραδέχεται ότι, πράγματι, τα ζώα συμπεριφέρονται και με σκληρότητα, αλλά πάλι, κανένα από αυτά δεν έφτασε στο σημείο να δολοφονήσει[...]"

Ουτε εχει την δολοφονια αλλων ζωων σαν χομπυ (βλεπε κυνηγοι).
Ουτε βαζει στοιχηματα πανω στον θανατο αλλων (ανθρωπων και *άλλων* ζωων).
Ουτε διασκεδαζει με τον βασανισμο αλλων.

Ουτε βαφεται η θηλυκια για να αρεσει στο αρσενικο.
Ουτε πηγαινει στο κομμωτηριο, ουτε φοραει μινι και μποτες.

Με λιγα λογια, δεν ειμαστε ισοι με τα *άλλα* ζωα, ειμαστε χειροτεροι. Και πολυ πιο ρεζιληδες.

Μπορει τα άλλα ζωα να δειχνουν μερικες φορες σκληροτητα, αλλα δεν ξερω ουτε ενα εξευτελισμενο αναμεσα τους. Ξεφτιλισμενους ανθρωπους ξερω χιλιαδες.

Μπραβο για το κειμενο Περαστικε (αν και θαχεις βαρεθει να το ακους ;-) )

cyrus είπε...

Προσωπικά είμαι πεπεισμένος ότι η ηθική βασίζεται στο ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Τα περί "θεϊκής προέλευσης" της ηθικής είναι, απλά, μπούρδες. Δεν κλέβω γιατί αν το κάνω θα είναι σαν να αναγγέλλω στην κοινότητα όπου ανήκω ότι μπορούν κι αυτοί ελεύθερα να κλέψουν από μένα. Γενικώς η μόνη ηθική οδηγία που έχει κάποια αξία είναι "φέρσου όπως θες να σου φέρονται". Αυτό το αίσθημα της ανωτερότητας, όμως, που οφείλεται και στις θρησκευτικές επιταγές, είναι που χαλάει τη σούπα.

Τα ζώα έχουν την ευτυχία να μην έχουν θρησκείες...

Greek Rider είπε...

Περαστικός καλησπέρα:
Παλαιότερα είχα δει ένα ντοκιμαντέρ με σκύλους διασώστες και είχα γράψει:

"Πολλές φορές οι σκύλοι χρησιμοποιούνται από τις ομάδες διάσωσης για να ψάχνουν μέσα σε συντρίμμια για επιζώντες. Οι σκύλοι έχουν άριστη όσφρηση και ακοή ενώ χωράνε από μικρά ανοίγματα που οι διασώστες δεν μπορούν να περάσουν.

Σε μεγάλες καταστροφές οι σκύλοι αυτοί ανακαλύπτουν πτώματα με πολύ μεγάλη συχνότητα. Πολλές φορές μετά από μια ολόκληρη μέρα ένας σκύλος μπορεί να έχει ανακαλύψει μόνο πτώματα.

Οι διασώστες παρατήρησαν ότι οι σκύλοι που ανακαλύπτουν συνεχώς πτώματα αρχίζουν και είναι έντονα καταθλιπτικοί, μπορούν να φτάσουν μέχρι και στην τελική ψυχολογική κατάρρευση.

Έτσι οι διασώστες κάποιες μέρες που δεν ανακαλύπτουν κανένα επιζώντα σκηνοθετούν μια ψεύτικη διάσωση ώστε ο σκύλος να χαρεί που βρήκε έναν ζωντανό άνθρωπο και έτσι να μπορεί να συνεχίσει το έργο του."

Εγώ πιστεύω βέβαια ότι υπάρχουν και ζώα τα οποία από τη φύση τους είναι πιο επιθετικά. Ίσως και οι άνθρωποι να μην είναι όλοι του ίδιου είδους ανθρώπου, κάποιοι μπορεί να είναι από τη φύση τους πιο φιλικοί-συνεργατικοί και κάποιοι άλλοι πιο επιθετικοί.

Παράλληλα όμως πιστεύω βέβαια ότι με τη σωστή διαπαιδαγώγηση όλοι θα μπορούσαν να γίνουν πιο ηθικοί. Εφόσον όμως αυτή δεν υπάρχει ή η κοινωνία πριμοδοτεί κάποια ήδη επιθετικότητας τότε το είδος των πιο επιθετικών ανθρώπων κυριαρχεί.

Περαστικός είπε...

Yetanother_s, ευχαριστώ για τα καλά λόγια, αλλά, σε παρακαλώ, μη χτυπάς τα μίνι!!! :)

Cyrus, η υπέρβαση του εγωισμού μας κάνει μεγαλύτερους, μας χαρίζει εσωτερική γαλήνη και μας κάνει λιγότερο ευάλωτους και φοβισμένους, κατά κάποιο τρόπο, προβάλλει τη συνείδησή μας στο όλο, για αυτό και δεν μένω στον ωφελιμισμό ως βάση της ηθικής που από μόνος του δεν κάνει έναν «καλό άνθρωπο», καθώς πάντα έχεις ευκαιρίες να κάνεις απαρατήρητος κάτι κακό που σε ωφελεί προσωπικά. Κάποιοι το εκφράζουν αυτή την υπέρβαση του εγωισμού με θρησκευτικούς όρους, αλλά, πραγματικά, δεν είναι απαραίτητο, είναι, νομίζω, μια άλλη αντίληψη.

Greek Rider, με αφορμή και το παράδειγμά σου, πραγματικά απορώ πώς υπάρχουν κάποιοι που αμφισβητούν ακόμη ότι τα ζώα νοιώθουν, καταλαβαίνουν, έχουν συναισθήματα και τα θεωρούν περίπου ή λίγο παραπάνω από πράγματα. Μάλλον επειδή αυτό τους βολεύει. Ο Βούδας πριν από χιλιάδες χρόνια είχε μιλήσει για ζώα και ανθρώπους με ένα όρο, συναισθανόμενα όντα (sentient beings στα Αγγλικά). Τα ζώα κάθε είδους διαφέρουν μεταξύ τους όσο και οι άνθρωποι και έχουν το καθένα το δικό του μοναδικό χαρακτήρα. Σίγουρα η διαπαιδαγώγηση και το κοινωνικό περιβάλλον παίζουν μεγάλο ρόλο.

Περαστικός είπε...

Άλλο ένα παράδειγμα άγριου ζώου που δεν καταλαβαίνει και δεν αισθάνεται και υπακούει μόνο σε τυφλά ένστικτα, εδώ: http://www.youtube.com/watch?v=HjWtRYaxmWM&feature=fvst
Το είδα στη «Στήλη Άλατος» και το θυμήθηκα.

Περαστικός είπε...

Λοιπόν, υποψιάζομαι ότι αν αλλάζαμε στάση απέναντι στη φύση, θα άλλαζε και η φύση στάση απέναντι σε εμάς.

Πλανήτης για όλους είπε...

Χαίρομαι που σας βρήκα!!! Καλή συνέχεια στο πολύ ενδιαφέρον ιστολόγιό σας!

Περαστικός είπε...

Ευχαριστώ! Καλή συνέχεια και εσείς!