Τρύπες

Υπάρχουν φορές που παρακολουθώντας κάποιο κινηματογραφικό έργο ή διαβάζοντας ένα βιβλίο εντοπίζω ένα κενό ή παράλειψη κάποιας «προφανούς εξέλιξης» στο σενάριο, στην πλοκή. Ομολογώ ότι όσο και αν είμαι πρόθυμος να αποδεχθώ ότι ο δημιουργός δεν είναι δυνατόν να χωρέσει σε ένα έργο τα πάντα και να αναστείλω τη δυσπιστία μου, εντούτοις, όταν το σημείο το οποίο παραλείπεται είναι τόσο σημαντικό ώστε η συμπερίληψή του να έδινε άλλη πορεία ή σημαντικές νέες διαστάσεις στην εξέλιξη, ενοχλούμαι. Το διαβολάκι δεν λέει να με αφήσει, ψιθυρίζοντάς μου συνέχεια «αν...» και εμποδίζοντάς με να απολαύσω στο μέγιστο το κινηματογραφικό ή λογοτεχνικό έργο.
.
Μερικές φορές μου συμβαίνει αυτό ακόμη και με έργα τόσο καταξιωμένων συγγραφέων, ώστε να διστάζω να αναφέρω σε άλλους τις ενστάσεις μου. Αυτό μου συνέβη πριν από αρκετό καιρό με το βιβλίο «Περί Θανάτου» του Ζοζέ Σαραμάγκου. Το βιβλίο είναι εξαιρετικό (προσοχή: αν και δεν αναφέρομαι στο τέλος του βιβλίου, στη συνέχεια ίσως να αναφέρω στοιχεία που να μη θέλετε να μάθετε αν δεν έχετε διαβάσει ακόμη το βιβλίο) και αναφέρεται σε μια χώρα όπου ο (ή μάλλον «η») θάνατος κατεβαίνει σε απεργία, σταματάει να λειτουργεί. Οι άνθρωποι εξακολουθούν να γερνούν, να αρρωσταίνουν, να τραυματίζονται φρικτά και να ακρωτηριάζονται, αλλά αδυνατούν να διασχίσουν τη γραμμή που χωρίζει τη ζωή από το θάνατο. Το αποτέλεσμα; Μετά από μια αρχική εφορία, τα προβλήματα, μεγάλα και μικρά, αναδύονται και αρχίζουν να συσσωρεύονται. Τα νοσοκομεία γεμίζουν, τραυματισμένοι και βαριά άρρωστοι μένουν να αιωρούνται μεταξύ ύπαρξης και ανυπαρξίας, άνθρωποι υποφέρουν βλέποντας αγαπημένα πρόσωπα να βασανίζονται αδυνατώντας να βρουν λύτρωση, υπερήλικες συνεχίζουν μια άχαρη ύπαρξη χωρίς ελπίδα ανάπαυσης. Ωστόσο, στις όμορες χώρες ο κύκλος ζωής και θανάτου συνεχίζεται κανονικά! Τότε, δημιουργείται μια περίεργη παράνομη δραστηριότητα τράφικινγκ του θανάτου, μαφιόζικα κυκλώματα αναλαμβάνουν να μεταφέρουν ανθρώπους πέρα από τα σύνορα για να βρουν επιτέλους την πολυπόθητη ανάπαυση και το βιβλίο συνεχίζει με τρόπο που δεν θα αναφέρω.
.
Εδώ βρίσκεται το πρόβλημά μου το οποίο δεν ξέρω αν υποψιαστήκατε. Τι άλλο περίμενα να διαβάσω; Μα, φυσικά για το κύμα μεταναστών, νόμιμων και παρανόμων, από τις άλλες χώρες που θα ήθελαν να εισέλθουν στη χώρα για να κατακτήσουν την πολυπόθητη αθανασία, για να ξεφύγουν από το φόβο του θανάτου, για να παρατείνουν την ύπαρξή τους. Πού είναι οι οικογένειες από τις άλλες χώρες που θα προσπαθούσαν να βάλουν παράνομα τα άρρωστα παιδιά τους μέσα στην «ευλογημένη» χώρα, χαρίζοντάς τους ζωή, αλλά και την ευκαιρία να περιμένουν την ανακάλυψη μιας θεραπείας; Πού είναι οι ηλικιωμένοι, οι σοβαρά άρρωστοι ή ακόμη και οι υγιείς που κυριαρχούμενοι από το φόβο του θανάτου θα έκαναν ουρές στα σύνορα; Πού είναι το αντίστροφο ρεύμα δυστυχισμένων ψυχών που θα προσπαθούσαν να αποφύγουν αυτό που οι άλλοι έμαθαν να εύχονται;
.
Δεν υπάρχει αυτή η αναφορά πουθενά στο βιβλίο, το οποίο, όσο και αν απήλαυσα, ήταν αδύνατο να μη μου δημιουργήσει μια αίσθηση ενός μεγάλου κενού, μιας μαύρης τρύπας, που κάποιες στιγμές με έκανε να αναρωτιέμαι αν έλειπαν κεφάλαια ή αν εγώ παρέβλεπα κάτι σημαντικό που απαντούσε στην απορία μου (και το οποίο δεν βρήκα). Όταν διαβάζεις ένα βιβλίο φαντασίας ή έστω σουρεαλισμού, αποδέχεσαι στο πλαίσιο της ανάγνωσης το φανταστικό κόσμο που οικοδομεί ο συγγραφέας, αλλά ακόμη και τότε περιμένεις μια συνέπεια και συνοχή. Πώς μπορείς να γράφεις για το τι θα συμβεί σε μια χώρα εάν σταματήσουν να πεθαίνουν οι άνθρωποι εντός των συνόρων της και να μην κάνεις οποιαδήποτε αναφορά στις αντιδράσεις των ανθρώπων των άλλων χωρών, αναφέροντάς τις μόνο ως απρόθυμους προορισμούς των ανθρώπων που θέλουν να πεθάνουν. Νομίζω ότι η πιο προφανής συνέπεια θα ήταν ότι αυτή η χώρα θα βούλιαζε από τα πλήθη που θα συνέρεαν σε αυτή.
.
Με άφησε αυτό το βιβλίο με μια ανολοκλήρωτη αίσθηση. Εννοείται πως ο Σαραμάγκου είναι μεγάλος συγγραφέας και το "Όλα τα ονόματα" περιμένει τη σειρά του στη βιβλιοθήκη μου.
.
Απόψεις αναγνωστών - ιδίως του συγκεκριμένου βιβλίου - και συγγραφέων ευπρόσδεκτες.