Η δημοκρατία στην Ευρώπη και η τύφλωση των ευρωσκεπτικιστών

Με αφορμή τη δήλωση της Μ. Γιαννάκου, ότι «Ούτε σοσιαλισμός υπάρχει, ούτε βαρβαρότητα στην Ε.Ε.» που άκουσα στον ΣΚΑΪ και παράκουσα ως «Ούτε σοσιαλισμός μπορεί να υπάρξει, ούτε βαρβαρότητα στην Ε.Ε.», που θεωρώ, τουλάχιστον ως πρώτο μέρος της, πιο σωστή εκδοχή προς το παρόν, έκανα κάποιες σκέψεις, χωρίς να είμαι «σοσιαλιστής», για το πώς η Ευρώπη σε κάποιο επίπεδο λειτουργεί ως μηχανισμός περιορισμού της βούλησης των λαών πάνω στον τρόπο με τον οποίο επιθυμούν να κυβερνηθούν και να ζήσουν, στερώντας τους παράλληλα τη δυνατότητα να έχουν άμεσο και ενιαίο λόγο στις πραγματικά σημαντικές αποφάσεις διακυβέρνησης της Ευρώπης.

Οι αποφάσεις που λαμβάνονται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο είναι εξαιρετικά σημαντικές, σημαντικότερες και από τις αποφάσεις που λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο. Ωστόσο, το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, ο μόνος μηχανισμός που εκλέγεται άμεσα από τους λαούς της Ευρώπης, έχει περιορισμένες αρμοδιότητες. Οι πραγματικά σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται μέσω διαδικασιών διαπραγμάτευσης μεταξύ των εθνικών κυβερνήσεων και από μια γραφειοκρατία και καθορίζονται από τις τρέχουσες κρατούσες απόψεις της οικονομικής ελίτ.

Πόσο δημοκρατικό είναι αυτό; Σκεφθείτε πόσες φορές ακούτε πολιτικούς να χρησιμοποιούν ως άλλοθι «την Ευρώπη» για αυτά που κάνουν ή δεν κάνουν. Επειδή οι σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται στο πλαίσιο γραφειοκρατικών μηχανισμών ή είναι αποτέλεσμα διαπραγμάτευση με διάχυση της ευθύνης (άρα υποβαθμίζεται ο βαθμός υπευθυνότητας της κάθε μίας εκλεγμένης κυβέρνησης απέναντι στους πολίτες της) είναι σχετικά εύκολο για κάθε κυβέρνηση χωριστά να αποποιείται την ευθύνη για αποφάσεις που καθορίζουν τη ζωή μας. Πόσο δημοκρατικό είναι αυτό; Πού μπορούμε να στραφούμε ως πολίτες για να διεκδικήσουμε το δικαίωμα να συμμετέχουμε, έστω με άμεση εκλογή αντιπροσώπων και εκτελεστικών οργάνων, στις σημαντικές αποφάσεις; Πού βρίσκεται η δημοκρατία αν, εκτός από επιμέρους ζητήματα, ως πολίτης της Ευρώπης δεν μπορώ να επηρεάζω και τη γενική, συνολική της κατεύθυνση, παρά μόνο εμμέσως; Πόσοι πολίτες διαθέτουν το χρόνο ή το ενδιαφέρον για να παρακολουθούν αναλυτικά τα ευρωπαϊκά δρώμενα, τη συμμετοχή των αντιπροσώπων τους σε αυτά, παράλληλα με την πολιτική ζωή σε εθνικό επίπεδο;

Πρόβλημα δεν θα υπήρχε αν η Ευρώπη ήταν ακόμη ένας χαλαρός οικονομικός οργανισμός που λάμβανε αποφάσεις για το πόσο θα φορολογούνται τα τυριά και ασχολούταν μόνο με τη διακίνηση των αγαθών και των κεφαλαίων. Ωστόσο, από τη στιγμή που έχουμε και κοινό νόμισμα, κοινή κεντρική τράπεζα, κοινή εξωτερική πολιτική, κοινές αποφάσεις σχεδόν σε όλες τις σημαντικές παραμέτρους της δημόσιας και οικονομικής ζωής, απαιτώ να έχω και μια κοινή, υπόλογη ευρωπαϊκή κυβέρνηση (γκοντ ντάμιτ)! Απαιτώ ως πολίτης να μπορώ να ζητάω το λόγο για αποφάσεις που με αφορούν και όχι να έχω μια κυβέρνηση που μου λέει αμήχανα «η Ευρώπη το λέει...», προσχηματικά στις περισσότερες περιπτώσεις, απλώς και μόνο για να αποφύγει η ίδια το πολιτικό κόστος θέσεων και τις ευθύνες που η ίδια έχει. Μου φαίνεται, δηλαδή, ότι σε μεγάλο βαθμό όλο αυτό το οικοδόμημα της Ευρώπης, έτσι όπως είναι στημένο, αποδυναμώνει τη λαϊκή βούληση, μας υποβιβάζει από πολίτες σε υπηκόους ενός μη δημοκρατικά νομιμοποιημένου μηχανισμού εξουσίας και, τελικά, επιβάλλει τη βούληση ενός κατεστημένου, μιας νέας «ιεράς συμμαχίας» με τα δικά της δόγματα και ειλημμένες αποφάσεις.

Η μεγάλη ειρωνεία είναι ότι αν κάνεις λόγο για άμεσα εκλεγόμενη ευρωπαϊκή κυβέρνηση, πολλών οι τρίχες σηκώνονται κάγκελο, σε κατηγορούν για φεντεραλιστή (προσωπικά, δεν το θεωρώ κατηγορία) και εξεγείρονται για την αποδυνάμωση των εθνικών κυβερνήσεων στο όνομα της δημοκρατίας. Τι ειρωνεία! Στο όνομα της δημοκρατίας και του σεβασμού, υποτίθεται, της διαφορετικότητας των λαών, έχουμε λιγότερη δημοκρατία και λιγότερο σεβασμό στη βούληση του ευρωπαίου πολίτη και στη συλλογική βούληση όλων των λαών της Ευρώπης που αδυνατεί να εκφραστεί συνειδητά και ενιαία.

Δεν ξέρω αν μεταξύ όσων καλλιεργούν τον αντιευρωπαϊσμό υπάρχουν και συνειδητά κέντρα που δεν επιθυμούν ο πολίτης της Ευρώπης να εκλέγει άμεσα την κυβέρνησή του. Προσοχή σε αυτή τη διάκριση, στο άμεσα και στο έμμεσα. Αυτό που αποκρύπτουν οι αντιευρωπαϊστές είναι ότι οι αποφάσεις έτσι και αλλιώς, και σήμερα, λαμβάνονται σε υπερεθνικό επίπεδο, ευρωπαϊκή διακυβέρνηση υπάρχει ήδη de facto, απλώς, σε αυτό το επίπεδο εξουσίας δεν έχουμε άμεσο λόγο εσύ και εγώ και το επιχείρημα που δεν έχουμε άμεσο λόγο είναι... ο σεβασμός της διαφορετικότητάς μας και της εθνικής μας κυριαρχίας. Είναι γελοίο! Η Ευρώπη δεν μπορεί να μένει μετέωρη σε αυτό το στάδιο, είναι μια κατάσταση ανισορροπίας και έλλειψης δημοκρατίας. Είμαι βέβαιος ότι αυτή προωθείται από τις ΗΠΑ και τους πρόθυμους συμμάχους της στην Ευρώπη, με σκοπό να μην αποκτήσει ποτέ η Ευρώπη ενιαία, ισχυρή, δημοκρατικά νομιμοποιημένη φωνή, αλλά και από όσους χαίρονται που βρήκαν επιτέλους τρόπο να παρακάμπτουν τον πολίτη, κρυβόμενοι μάλιστα πίσω από λαϊκίστικα επιχειρήματα και παραπλανώντας τις μάζες.

Για να ξεφύγουμε από αυτό το τέλμα, δύο λύσεις υπάρχουν, ή θα διαλυθεί το μαγαζί (η τρέχουσα κατάσταση ενέχει κινδύνους για να διαλυθεί και από μόνο του) ή θα αποφασίσουν όσες χώρες θέλουν να προχωρήσουν στην πραγματική ευρωπαϊκή ολοκλήρωση να συνεχίσουν, συστήνοντας μια Ευρώπη εντός της Ευρώπης, μια ενιαία ομοσπονδιακή οντότητα, αφήνοντας τους άλλους σε έναν εξωτερικό κύκλο. Το βέβαιο είναι ότι δεν μπορείς να έχεις το βαθμό της ενοποίησης και της μετάθεσης τόσων εξουσιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο που έχουμε σήμερα, να έχεις ένα κοινό νόμισμα, χωρίς παράλληλα να έχεις και μια δημοκρατικά εκλεγμένη ευρωπαϊκή κυβέρνηση. Είναι σαν ο ευρωπαίος πολίτης να δένεται, να φιμώνεται και να χάνει την υπόστασή του, και όλα αυτά στο όνομα του σεβασμού της εθνικής του ταυτότητας. Η απάντηση στο έλλειμμα δημοκρατικότητας της Ευρώπης δεν είναι λιγότερη, αλλά περισσότερη Ευρώπη, περισσότερη Ευρώπη με άμεσο έλεγχο από τον πολίτη. Φυσικά, προϋπόθεση για αυτό είναι μια γενική αποδοχή κοινών αξιών και ιδανικών, ενός ευρωπαϊκού πολιτισμικού κεκτημένου. Για αυτό το λόγο, όσοι προωθούν την υπερβολική διεύρυνση και την ένταξη στην ΕΕ χωρών όπως η Τουρκία θέλουν απλώς να βάλουν ταφόπλακα πάνω στην ευρωπαϊκή ιδέα. Η Ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι σκοπός από μόνη της, δεν είναι μέσο.

Θέλω να επισημάνω ότι τα παραπάνω είναι τοποθέτηση επί της αρχής και η θέση μου για την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει η Ευρώπη. Ναι, είμαι ένας φεντεραλιστής/ευρωπαϊστής. Νομίζω ότι τα ευρωπαϊκά κράτη από μόνα τους είναι πολύ μικρά και καταδικασμένα στο ρόλο του πιονιού. Είναι καρυδότσουφλα σε ένα ταραγμένο γεωπολιτικό/οικονομικό ωκεανό, με πολλά παγόβουνα και καταιγίδες. Δεν συμμετέχουμε, όπως παλαιότερα, σε ένα σχετικά σταθερό διπολικό παιχνίδι με γνωστούς κανόνες. Η Κίνα και άλλες ανερχόμενες δυνάμεις δεν είναι πλέον απλώς κλειστές χώρες με μερικά εκατοντάδες εκατομμύρια/δισεκατομμύρια φτωχούς, οι προκλήσεις έχουν πολλαπλασιαστεί και συνεχίζουν να αυξάνονται.

Πάντως, ως πολίτης της συγκεκριμένης χώρας, αισθάνομαι επίσης την ανάγκη να τονίσω ότι χαίρομαι πολύ που ανήκουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως και να έχει. Ο βασικός λόγος είναι, πέραν των επιδοτήσεων και γενικά της αρπακτής που ενδιαφέρουν τους περισσότερους, ότι η δημοκρατία μας είναι έτσι και αλλιώς κολοβή, αν δεν είναι και εντελώς προσχηματική, ότι στερείται αξιόπιστων θεσμών, ότι δεν έχουμε δικαιοσύνη, ότι δεν υπάρχει σεβασμός στον πολίτη και ότι σε πολύ μεγάλο βαθμό, προσβλέπουμε σε αυτή την, έστω ανεπαρκή και όχι όσο δημοκρατική θα θέλαμε, Ευρώπη για να μας τα εξασφαλίζει στοιχειωδώς. Χαίρομαι για την Ευρώπη και για τα περισσότερα από όσα μας επιβάλλει, με τα όποια ελαττώματά της, διότι φοβάμαι τους Έλληνες πολιτικούς και το ελληνικό κράτος περισσότερο.
.
Συνοψίζω: Ναι σε ένα ευρωπαϊκό σύνταγμα και ναι σε μια ευρωπαϊκή κυβέρνηση που θα εκλέγεται άμεσα από τους ευρωπαίους πολίτες, ώστε να μπορούμε να ελέγχουμε και τη γενική πολιτικοοικονομική κατεύθυνση που διέπει τις αποφάσεις που έτσι και αλλιώς λαμβάνονται τώρα λίγο ή πολύ ερήμην μας. Η απλή συμμετοχή των εθνικών κυβερνήσεων σε αυτές τις αποφάσεις δεν αρκεί, καθώς οι μηχανισμοί αυτοί εξαντλούν τα όρια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, μεταφέροντας πολύ μακριά από τον πολίτη και πολύ πλησιέστερα σε ειδικά και οργανωμένα συμφέροντα τις αποφάσεις και ελαττώνουν τη λογοδοσία των αντιπροσώπων του.

Και ένα άλλο σχετικό με το θέμα κείμενο, εδώ.