Οργή

Αυτή τη φορά δεν έχει σκίτσο.

Στα ψιλά η είδηση ότι ένας φοιτητής τραυματίστηκε σοβαρά από άγριο ξυλοδαρμό προσπαθώντας να υπερασπίσει την περιουσία της σχολής του (ακούς ο αντιδραστικός), στη Θεσσαλονίκη, από κουκουλοφόρους "αναρχοαυτόνομους" οι οποίοι επωφελούμενοι από τον αποκριάτικο χορό της σχολής, είχαν πραγματοποιήσει διάρρηξη και είχαν αρχίσει να φορτώνουν υπολογιστές σε φορτηγό!!! Φυσικά, η αστυνομία δεν θα ήταν δυνατόν να επέμβει εναντίον αυτών των "αγνών ιδεολόγων" λόγω του πανεπιστημιακού ασύλου, σκοπός του οποίου προφανώς είναι να προστατεύει τον κάθε παρείσακτο από την αστυνομία και κάθε όργανο έννομης τάξης… ή από τα τανκς (λες και αν βρεθεί κάποιος που θα διαθέτει τανκς και όρεξη να μπουκάρει ξανά στο Πολυτεχνείο θα ντραπεί να το κάνει λόγω του ασύλου), αλλά όχι και τους φοιτητές από το κάθε απόβρασμα της κοινωνίας.

Δεν μπορώ καν να φανταστώ πώς θα αισθάνονται οι γονείς, οι συγγενείς ή οι φίλοι αυτού του παιδιού, αν εγώ νοιώθω τόσο έντονα συναισθήματα. Πώς είναι δυνατόν ένας φοιτητής να ξυλοκοπείται μέσα στη σχολή όπου πήγε να σπουδάσει, υπό αυτές τις συνθήκες, και να μην ακούς ΜΙΑ σοβαρή φωνή διαμαρτυρίας ανάμεσα στα ρεπορτάζ των ΜΜΕ για την ξεφτιλοβίζιον και για "επαναστατημένους" κατοίκους χωριών που βρήκαν την ευκαιρία να κάψουν τα παλιά αυτοκίνητά τους της δεκαετίας του '70 για τον "Καποδίστρια";! Τέτοια θέματα δεν πωλούν και, εξάλλου, η βία που ασκείται από εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου που φόρεσαν την ταμπέλα του αριστερού ή του αναρχικού είναι "ΟΚ".

Δεν ξεχνώ ποτέ ότι ζω σε μια ασόβαρη χώρα που εγκαταλείπει τους πολίτες της στις διαθέσεις του κάθε εγκληματία ή αλήτη από τη μία πλευρά και του κάθε τυραννίσκου ή μεγαλοκλεφτοεργολάβου από την άλλη, αλλά μερικές φορές την αλήθεια αυτή την αισθάνεσαι σα χαστούκι. Μακριά από εμένα η αυθόρμητη αντίδραση να αγιοποιείς την εξουσία όταν υφίστασαι μια εγκληματική ενέργεια ή να μακαρίζεις τους τρομοκράτες όταν υφίστασαι την αυθαιρεσία του κράτους από την άλλη, κλασσική του νεοέλληνα του οποίου ο τράχηλος ζυγό δεν υπομένει, αλλά δεν έχει πρόβλημα να αφήνει να τον σοδομίζουν πού και πού.

Έχουμε μάθει να ζούμε στην άμυνα, ίσως να είναι καιρός να περάσουμε στην επίθεση, ή περνάς με τις λεγεώνες τον Ρήνο και καις τα χωριά των βαρβάρων ή οι βάρβαροι έρχονται και κάνουν ουρητήριο τον Παρθενώνα. Αλλά ποιον κοροϊδεύω... ξέχασα πάλι πού ζω.

Τουλάχιστον, ας στραφούμε στον καθρέπτη, ας αντικρίσουμε το άσχημο πρόσωπό μας και ας βροντοφωνάξουμε με μία καρδιά και μία φωνή:
"Καλό καρναβάλι!!!"

Καταιγίδα

Η θύελλα μαινόταν γύρω του και, το χειρότερο, ήταν στη λάθος πλευρά του κιγκλιδώματος. Κρατούσε τα κάγκελα σφίγγοντας τα χέρια του με όση δύναμη είχε, ενώ η λαίλαπα φυσούσε ουρλιάζοντας σαν πληγωμένο θηρίο ακριβώς από πίσω του, απειλώντας να τον παρασύρει σαν μια νάιλον σακούλα. Ήταν πάνω σε μια πανύψηλη προκυμαία και κάτω, χαμηλά, άφριζε μια σκοτεινή, απειλητική θάλασσα, και έμοιαζε σαν να ετοιμαζόταν να αναδυθεί από αυτήν ο αρχαίος, ιχθυόμορφος θεός Ντάγκον. Ήταν κύμα αυτό ή η ράχη κάποιου πλάσματος της αβύσσου; Τα γκρι - μαύρα σύννεφα έτρεχαν σαν εκδιωγμένα δαιμόνια. Ο ορίζοντας μακριά φωτιζόταν από μια αμυδρή λάμψη που του έδινε μια απόκοσμη γκρι-ασημί απόχρωση και ο τρόμος έσφιγγε την καρδιά του. Σιγά, σιγά ένοιωθε τις δυνάμεις του να τον εγκαταλείπουν, σε λίγο θα γινόταν έρμαιο του ανέμου. Ο τρόμος του κορυφωνόταν, όταν από κάπου ακούστηκε ένας τραχύς, άγριος ήχος.

Άνοιξε τα μάτια του και άπλωσε τα χέρια του ψάχνοντας απεγνωσμένα το κουμπί για να σταματήσει το ηλεκτρικό ξυπνητήρι. Άναψε το φως και ανακάθισε στο κρεβάτι τρίβοντας το πρόσωπό του και με τα δύο χέρια του. Ακουμπισμένα στην καρέκλα ήταν τα ρούχα του γραφείου που είχε ετοιμάσει αποβραδίς και δίπλα η μαύρη Samsonite τσάντα του. Επιστράτευσε όλα τα αποθέματα θέλησης που διέθετε για να εγκαταλείψει τα ζεστά σκεπάσματα, δεν έπρεπε να αργήσει στη δουλειά. Αναλογίστηκε τη μέρα που τον περίμενε, τους συναδέλφους του, τους προϊσταμένους και τους υφισταμένους του, τους πελάτες και τους προμηθευτές, τα καθήκοντά του, τις ευθύνες του, τη διαδρομή με το αυτοκίνητό του στην κίνηση, το γυάλινο και μεταλλικό άχαρο κτίριο όπου εργαζόταν. Η φρίκη της καθημερινότητας που τον περίμενε ανέτελλε σταδιακά. Κούνησε το κεφάλι του μελαγχολικά. Αν είχε βρει το θάρρος να αφήσει εκείνα τα κάγκελα από μόνος του, πριν να κτυπήσει το ξυπνητήρι, μήπως ήταν τώρα κάπου καλύτερα;

Such the day as they, and we, have made,
I long for night and for darkness pray.

Κάποτε τα βιβλία

Κάποτε, πριν από την τυπογραφία, τα paperback, τους υπολογιστές, και από το Διαδίκτυο και τις ψηφιακές εκδόσεις, το βιβλίο ήταν πολύτιμο. Η απώλεια ενός βιβλίου θα μπορούσε να σημαίνει ακόμη και την οριστική απώλεια ενός κομματιού ανθρώπινης γνώσης. Τα μοναστήρια, σε ανατολή και δύση, εκτός από χώροι προσευχής ήταν επιφορτισμένα και με το έργο της επίπονης, χειρόγραφης αναπαραγωγής τους και της φύλαξής τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα χειρόγραφα εκείνα βιβλία ήταν τόσο περίτεχνα ώστε να αποτελούν, και ως αντικείμενα, έργα υψηλής τέχνης - έχετε δει το Book of Kells; Κατά κάποιο τρόπο μοιάζει ειρωνικό ότι σε μια εποχή όπου όλα ήταν τόσο δύσκολα, ο άνθρωπος στόλιζε το λόγο, που τόσο δύσκολα αναπαρήγαγε, ενώ σήμερα, όπου όλα είναι τόσο εύκολα, τα πάντα έχουν υποταχθεί στη λειτουργικότητα και στην αρχή του απολύτως αναγκαίου. Ξέρω, ξέρω, οι συνθήκες, η αισθητική, η λειτουργία των βιβλίων και οι τρόποι με τους οποίους εντάσσουμε(;) την τέχνη στο περιβάλλον μας έχουν αλλάξει.

Τι με έπιασε όμως απόψε και τα γράφω αυτά; Κοιτούσα πριν από λίγο μια εξαιρετική έκδοση, το Codices illustre της Tachen. Μια συλλογή με εξαιρετικής ποιότητας εικόνες από τα πιο γνωστά χειρόγραφα από τα τέλη της αρχαιότητας μέχρι την αναγέννηση (400 - 1600). Αναφέρεται σε αυτό το βιβλίο ένα περιστατικό που μου έχει κάνει μεγάλη εντύπωση. Το 1237, στο μοναστήρι του Vorau, στη Στυρία, ξέσπασε πυρκαγιά στη βιβλιοθήκη. Ο ηγούμενος της μονής προσπάθησε να σώσει όσο περισσότερα βιβλία μπορούσε πετώντας τα το ένα μετά το άλλο από το παράθυρο, μέχρι που οι φλόγες κατάπιαν τον ίδιο. Τα βιβλία αυτά υπάρχουν και σήμερα, με τις καψαλισμένες άκρες των σελίδων τους, μάρτυρες της αυτοθυσίας του σωτήρα τους. Πόσο μεγάλη είναι η αντίθεση με αυτούς που ρίχνουν τα βιβλία στη φωτιά, είτε γιατί αυτά δεν συμφωνούν με την ιδεολογία ή την πίστη τους είτε από ανωριμότητα και λόγω κακής διαπαιδαγώγησης (βλέπε κάψιμο σχολικών βιβλίων, αν εξακολουθεί και σήμερα)...

Έλλειψις πάθους

Η δικαιοσύνη απεφάνθη, επρόκειτο για έγκλημα έλλειψης πάθους.

Το μεγάλο τακούνι

Ήταν ένα βροχερό πρωινό. Αναδύθηκε στο πεζοδρόμιο από τις κυλιόμενες σκάλες του μετρό και άνοιξε την ομπρέλα του. Ευτυχώς το γραφείο δεν απείχε πολύ. Περπατούσε προσεκτικά στο ολισθηρό πεζοδρόμιο, αναθεματίζοντας από μέσα του τους κατασκευαστές των πεζοδρομίων που φαίνεται ότι δεν έχουν ποτέ στο νου τους τις ανάγκες των πεζών. Για μια στιγμή σταμάτησε. Ακριβώς μπροστά του, με μεγάλη τόλμη και σιγουριά, ένα μεγάλο σαλιγκάρι όδευε προς το πουθενά, προς την άσφαλτο και το βέβαιο θάνατο. Τώρα, κανονικά, ο ήρωας της ιστορίας θα το είχε σηκώσει και θα το είχε αποθέσει αμέσως ανάμεσα στα χόρτα, στο διπλανό πάρκο από όπου φανερά προερχόταν, όπως είχε κάνει και άλλες φορές με μικρούς φίλους. Κάτι η βροχή όμως, κάτι το πολυσύχναστο του δρόμου, αμέλησε το καθήκον του και προχώρησε μερικά βήματα παρακάτω, πριν οι τύψεις να τον κάνουν να αποφασίσει να γυρίσει πίσω και να μεταφέρει το μικρό πλάσμα στο φυσικό του περιβάλλον. Καθώς όμως έκανε να γυρίσει, ακούστηκε ένας ξερός ήχος. Μια ψηλή γυναίκα, με εμφάνιση businesswoman, από τους ανθρώπους που πάντα πηγαίνουν κάπου και δεν κοιτάζουν ποτέ χαμηλά, είχε μόλις διαπεράσει με το ψηλό τακούνι της το κέλυφος του μικρού εξερευνητή βάζοντας τέρμα στη ζωή του. Εκείνος έμεινε για λίγο να κοιτά μελαγχολικά κάτω από τη μαύρη ομπρέλα του και εκείνη συνέχισε το δρόμο της, κάτω από τη δίκη της ντιζαϊνάτη ομπρέλα, χωρίς καμία ένδειξη ότι αντιλήφθηκε το παραμικρό.

Όταν περπατάμε, καλό είναι να κοιτάμε πού και πού κάτω, για μικρά πλάσματα που τυχόν έχουν ξεστρατίσει, και ας δείχνουμε μεγαλύτερο θάρρος για την καλοσύνη. Εξάλλου, ένα μεγάλο τακούνι αιωρείται απειλητικό πάνω από όλους μας, έτοιμο να συντρίψει με περισσή ευκολία και χάρη το κέλυφος και της δικής μας ασημαντότητας.

Και εσύ Θεέ των μικρών πλασμάτων, κάνε μας να προσέχουμε λίγο περισσότερο τα παιδιά σου.

Μια παγωμένη νύκτα

Ήταν μια παγωμένη, κρυστάλλινη νύκτα του 2002. Πίσω από το τζάμι, ανάμεσα από τις πολυκατοικίες, έλαμπε η πανσέληνος. Απολάμβανα ένα καλό malt διαβάζοντας μια συλλογή ποιημάτων και ακούγοντας τα Βραδεμβούργια κοντσέρτα του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. Κάποια στιγμή αισθάνθηκα κάτι παράξενο, σαν κάτι να με καλούσε να πλησιάσω στην μπαλκονόπορτα. Σηκώθηκα, κοίταξα έξω και νόμισα ότι την είδα να μου χαμογελά πονηρά πάνω από τον ώμο της. Μια στιγμή αργότερα είχε χαθεί. Πήγα αμέσως στο καβαλέτο μου και ξεκίνησα αυτή τη μικρή ελαιογραφία.

Μήπως την έχει δει και κάποιος από εσάς;

Πολυπολιτισμική ή πολυπεριοριστική κοινωνία;

Καθόλου δεν με εξέπληξαν τα επεισόδια που πυροδοτήθηκαν στον Ισλαμικό κόσμο με αφορμή τη δημοσίευση των σκίτσων του Μωάμεθ στη Δανία και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Οι αντιδράσεις για λόγους προσβολής της θρησκευτικής πίστης δεν αφορούν μόνο μία θρησκεία, αν και βέβαια το Ισλάμ στις μέρες μας κατέχει τα πρωτεία σε αυτές. Σας υπενθυμίζω τις πρόσφατες αντιδράσεις στην Ελλάδα, που συνοδεύτηκαν και από δικαστική δίωξη, όταν δημοσιεύθηκε ένα κόμικ που απεικόνιζε τον Χριστό, για να μην ανατρέξω παλαιότερα, σε αντιδράσεις για βιβλία, για κινηματογραφικά έργα, για υποτιθέμενες βεβηλώσεις θρησκευτικών χώρων λόγω συναυλιών κ.λπ.. Θα αναφέρω και την περίπτωση του ιστορικού Ντέιβιντ Ίρβινγκ ο οποίος είναι φυλακισμένος στην Αυστρία επειδή τόλμησε να εκφράσει άποψη (δεν εξετάζω την ορθότητά της) που αντίκειται στα ιστορικά "ιερά και όσια".

Δεν μπορώ να δεχθώ ότι κάποιος, ο οποίος μάλιστα στην περίπτωση των σκίτσων βρίσκεται σε άλλη χώρα, μπορεί να έχει την απαίτηση να ελέγχει το δικό σου δικαίωμα στον ελεύθερο λόγο και να σε λογοκρίνει με βάση τα δικά του πιστεύω. Αυτό που κάνει τα πράγματα χειρότερα είναι ότι εδώ δεν πρόκειται απλώς για αντιδράσεις απέναντι σε υβριστική συμπεριφορά. Από ό,τι κατάλαβα, οι αντιδράσεις δεν έχουν να κάνουν τόσο με τη διακωμώδηση όσο με το γεγονός αυτής καθεαυτής της απεικόνισης του Μωάμεθ που απαγορεύεται από το Ισλάμ. Δηλαδή, τα μαινόμενα πλήθη απαιτούν την τιμωρία κάποιου ο οποίος δεν ανήκει στη δική τους θρησκεία, βρίσκεται σε μια μη μουσουλμανική χώρα, αλλά θεωρούν ότι πρέπει να συμμορφώνεται με τις επιταγές της θρησκείας τους! Θα μπορούσε ο Μωάμεθ να απεικονίζεται απλώς σε έναν πίνακα χωρίς ίχνος διακωμώδησης και αυτό δεν θα άλλαζε τίποτα στο μυαλό τους!

Σκεπτόμενος τα παραπάνω και συνδυάζοντάς τα με τις συνθήκες που δημιουργούνται στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών χωρών ως αποτέλεσμα της μετανάστευσης ατόμων που προσδιορίζονται με βάση τη θρησκεία (θυμίζω και τα επεισόδια στη Γαλλία), ανησυχώ σοβαρά. Ίσως η παγκοσμιοποίηση να μας έχει φέρει too close for comfort.

Φοβάμαι ότι οι λεγόμενες πολυπολιτισμικές κοινωνίες δεν εξελίσσονται σε περισσότερο ανεκτικές κοινωνίες, αλλά σε πολυπεριοριστικές κοινωνίες. Είχες πριν να ανησυχείς για να μη θίξεις μία θρησκεία, τώρα προστίθενται και όλες οι άλλες θρησκείες, απανταχού της γης. Ευρωπαίοι πολιτικοί προσπαθούν να εξομαλύνουν την κατάσταση καλοπιάνοντας τους φανατικούς και κάνοντας υποχωρήσεις μπροστά στο φονταμενταλισμό. Με ποιο κόστος όμως; Θα οδηγηθούμε σε μια τυραννία του πολιτικά ορθού; Τι γίνεται με την ελευθερία του ατόμου, της σκέψης, των ιδεών της έκφρασης; Θα είναι όλες οι θρησκείες ιερές και πέραν της κριτικής και της διακωμώδησης; Θα ορίζει κάθε θρησκεία και ποιες είναι οι επιταγές της που οφείλουν να ακολουθούν και οι αλλόθρησκοι ή οι άθρησκοι; Από ποιο βήμα έχει το δικαίωμα κάποιος να εκφράζεται αρνητικά, ακόμη και υβριστικά αν θέλει, για μια θρησκεία; Μόνο εντός του κρανίου του; Μόνο εντός της κατοικίας του και χαμηλόφωνα; Ο γραπτός λόγος εφεξής θα λογοκρίνεται και η βία θα απειλεί κάθε ασεβή;

Πολύ ηχηρή ήταν και η απουσία τοποθέτησης από κάθε μεγάλο ηλεκτρονικό και έντυπο μέσο και κάθε πολιτικό παράγοντα στην Ελλάδα (ή τουλάχιστον δεν αντιλήφθηκα τέτοια τοποθέτηση, για να μην αδικήσω κάποιον). Η κάλυψη ήταν βέβαια εκτενής, αλλά καθαρά ειδησεογραφική. Η μη τοποθέτηση ήταν αποκαλυπτική του φόβου για ενδεχόμενες συνέπειες. Δεν αμφιβάλλω για τη σύνεσή της. Ποιος να τολμήσει να συνταχθεί φανερά με το δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου και της έκφρασης; Με τους γείτονες, τους μετανάστες, τις μειονότητες και τις εμπορικές σχέσεις με τις ισλαμικές χώρες που έχουμε; Για τέτοιες πολυτέλειες ήμαστε; Μην αγγίζετε! Κίνδυνος! Αυτά είναι ευαίσθητα θέματα, πας παραπέρα και σφυρίζεις κλέφτικα.

Αυτή η κατάσταση όμως δεν είναι διατηρήσιμη. Οι αντιθέσεις και οι αντιπαραθέσεις μοιάζουν να οξύνονται. Αναρωτιέμαι αν τα πρόσφατα γεγονότα δεν είναι παρά οι πρώτες αψιμαχίες του πολέμου των πολιτισμών, ελπίζω να διαψευσθώ.