Επιλέγουμε αυτά που μας ενοχλούν

Θυμάμαι ένα περιστατικό πριν από λίγες μέρες, όταν ακόμη είχε ζέστη. Εργαζόμουν το μεσημέρι, όταν εισέβαλαν στο δωμάτιο άσχημοι ήχοι, από κάτι που έμοιαζε με σύγχρονη σκυλοπόπ ελληνική μουσική. Έχω ίσως αναφέρει παλαιότερα ότι λίγα πράγματα με ενοχλούν τόσο και μπορούν να με βγάλουν εκτός εαυτού, έως και να με οδηγήσουν, σχεδόν, σε δολοφονική μανία, όσο ο θόρυβος και ιδίως η «μουσική». Ίσως όμως η πολλή ώρα που κάθομαι στη σιωπή να έχει φέρει πλέον κάποια αποτελέσματα. Σχετικά ήρεμος, αλλά όχι εντελώς χωρίς θυμό, άνοιξα τη μπαλκονόπορτα του ακάλυπτου και έριξα μια ματιά μήπως εντοπίσω την πηγή της ενόχλησης, αντί να βάλω τις αγριοφωνάρες, όπως ίσως θα έκανα πέρυσι.
.

Δεν δυσκολεύτηκα. Σε ένα ανοιχτό παράθυρο της απέναντι πολυκατοικίας, σε ένα χαμηλότερο όροφο, πρώτο ή ίσως ισόγειο, διέκρινα μια γιαγιά να κάθεται υποφέροντας από τη ζέστη και παρακολουθώντας, όπως κατάλαβα, τηλεόραση. Και ο λίγος θυμός που είχα διαλύθηκε σε μια γκρίζα σκόνη και παρασύρθηκε από τον άνεμο. Χαμογέλασα με κατανόηση και ξαναέκλεισα το παράθυρο. Όπως είχα γράψει και εδώ, απευθυνόμενους στον αγανακτισμένο πολίτη, επιλέγουμε αυτά που μας ενοχλούν.

.

Θα ακολουθήσω το νήμα αυτής της σκέψης. Υπάρχει τελικά κάτι που πρέπει να μας «ενοχλεί»; Ίσως η ερώτηση να φαίνεται προκλητική. Υπάρχουν τόσα άσχημα που συμβαίνουν στον κόσμο, απεχθή εγκλήματα, σφαγές, βιασμοί, εκμετάλλευση… Όμως, αν θεωρούμε ανόητο να οργιστούμε εναντίον ενός φυσικού φαινομένου, ενός τυφώνα, ενός σεισμού, μιας κατολίσθησης, όσο μεγάλες καταστροφές και αν προκαλεί, γιατί πρέπει να οργιζόμαστε από κάτι που κάνει ένας άνθρωπος; Είναι ένας άνθρωπος λιγότερο «φυσικό φαινόμενο» από μια βροχή; Μαντεύω την ένσταση. Ο άνθρωπος έχει λογική, ικανότητα να διακρίνει το καλό από το κακό, να ελέγχει και να περιορίζει τις ορμές και τα πάθη του.

.

Δεν θα διαφωνήσω ότι υπάρχουν πολλά που μπορείς να κάνεις με ένα άνθρωπο που σκορπάει τον πόνο ή απλώς ενοχλεί. Μπορείς να χρησιμοποιήσει την πειθώ, μπορείς, αν αποτύχεις με την πειθώ, να τον απειλήσεις με συνέπειες, να τον περιορίσεις, να καλέσεις άλλους ανθρώπους για να τον αντιμετωπίσετε μαζί. Ωστόσο, και πάλι δεν βλέπω το λόγο για τον οποίο πρέπει να «ενοχλείται» κάποιος, να επιτρέπει σε εξωτερικά νήματα να κινούν την ψυχή του. Αν ένα ερέθισμα του εξωτερικού κόσμου μπορεί να διαλύσει τον θυμό, δεν θα πρέπει ένας άνθρωπος να διεκδικήσει για τον εαυτό του τον έλεγχο του θυμικού του, ενεργώντας όπως πρέπει κάθε φορά, αλλά μένοντας ατάραχος, αντανακλώντας την πραγματικότητα σαν καθρέπτης, μένοντας όμως αλέκιαστος από αυτήν;

.

«Εξάλειφε τας φαντασίας συνεχώς εαυτώ λέγων ‘νυν επ’ εμοί έστιν ίνα έν ταύτη ψυχή μηδεμία πονηρία ή μηδέ επιθυμία μηδέ όλως ταραχή τις· αλλά βλέπων πάντα οποία έστι, χρώμαι εκάστω κατ΄αξίαν.» Σε ελεύθερη μετάφραση, μας λέει ο στωικός αυτοκράτορας στα «Εις Εαυτόν»: Σβήνε τα παραμυθάκια του μυαλού και λέγε συνέχεια στον εαυτό σου ότι από εσένα τον ίδιο εξαρτάται να μην έχεις στην ψυχή σου πονηρία, επιθυμία ούτε και την παραμικρή ταραχή, αλλά αντιλαμβανόμενος την πραγματικότητα ακριβώς όπως είναι, θα χρησιμοποιείς καθετί σύμφωνα με την αξία του.»

.

Στωικισμός, Βουδισμός, ορθολογισμός, πες το όπως θες, το θέμα είναι να είναι κάποιος ο ίδιος καπετάνιος της ψυχής του και όχι οι σκιές και τα φαντάσματα που πλάθει ο νους ανακατεύοντας φαινόμενα και παλιές εμπειρίες και τραύματα.

.

Τι μένει πέρα από την αταραξία; Το μέλι από την άμεση επαφή με το πραγματικό, τη ζωή, η μακαριότητα, και μια ανόθευτη, δημιουργική δράση, που δεν είναι αντίδραση, αλλά πηγάζει από τη φύση του κάθε ανθρώπου …αλλά βλέπων πάντα οποία έστι, χρώμαι εκάστω κατ΄αξίαν. Μπορεί να φαίνεται δύσκολο, αλλά είναι θέμα άσκησης, κανένας δεν τρέχει μαραθώνιο από την πρώτη προπόνηση, αλλά σχεδόν όλοι μπορούν, αν δείξουν επιμονή.

.

Και κάτι από τη σημερινή μου βόλτα που ίσως να ενδιαφέρει παλαιοροκάδες (κάποια στοιχεία για την ταινία, εδώ):

.

.