Τετάρτη, Σεπτεμβρίου 26, 2007

Παγκοσμιοποίηση και θρησκεία - Τα σχετικά και τα απόλυτα

Πολλοί συνάνθρωποί μας στρέφονται για πνευματική καθοδήγηση σε τύπους όπως αυτός. Σας φαίνεται παράξενο; Φανταστείτε τον να φοράει μαύρα.

Ένας ξένος ήλθε από μια άλλη χώρα, μας είπε να ξεχάσουμε τη θρησκεία των προγόνων μας, τα ιερά και τα όσιά μας και να ασπαστούμε το κήρυγμά του. Μας ζήτησε να αφήσουμε τις παραδόσεις μας. Είπε ότι τα παιδιά πρέπει να αφήσουν τους γονείς τους και να έλθουν σε ρήξη με αυτούς και όσα πίστευαν. Προσπάθησε να μας προσηλυτίσει σε μια νέα, παράξενη, συγκρητιστική θρησκεία, που ένας δάσκαλος ή γκουρού δίδαξε και ο οποίος υποτίθεται ότι ήταν γιος Θεού και αναστήθηκε αφού εκτελέστηκε.

Φανταστείτε πώς θα αντιδρούσαμε σήμερα σε κάποιον σαν τον Απόστολο Παύλο, σε κάποιον που θα ταξίδευε από χώρα σε χώρα προσπαθώντας να προσηλυτίσει σε μια νέα θρησκεία που γεννήθηκε ως αίρεση, συμπλήρωμα αν προτιμάτε, μιας άλλης θρησκείας, σε μια ξένη χώρα. Πώς θα αντιδρούσαν άνθρωποι όπως π.χ. αυτοί που καλούνται νεοορθόδοξοι; Πώς θα αντιδρούσαμε όλοι; Οι περισσότεροι σίγουρα θα γελούσαμε και θα τον παίρναμε αρχικά στο ψιλό, όπως έκαναν και οι Αθηναίοι της εποχής. Θα γελούσαμε σίγουρα περισσότερο με τους πρώτους προσήλυτους και μετά; Πώς θα αντιδρούσαν οι υπερασπιστές των παραδόσεων και οι αντίπαλοι της παγκοσμιοποίησης όταν θα δημιουργούνταν τα πρώτα «προγεφυρώματα»;

Είναι κάπως ειρωνικό να ακούς τους ιερείς και άλλους υπέρμαχους των παραδόσεων να καταφέρονται εναντίον της παγκοσμιοποίησης και της πολυπολιτισμικότητας όταν ο ίδιος ο Χριστιανισμός είναι το πιο χαρακτηριστικό προϊόν «παγκοσμιοποίησης» και πολυπολιτισμικότητας που μπορεί να σκεφθεί κάποιος. Σκεφθείτε το λίγο. Έπειτα, ποιος ξέρει, μπορεί μερικοί τρελοί κάπου να «μαγειρεύουν» τη θρησκεία των επόμενων 2.000 ετών. Υπάρχει χρόνος, ο Χριστιανισμός χρειάστηκε περίπου τρεις αιώνες για να γίνει από αξιοπερίεργο και σκοτεινή σέκτα περιθωριακών κυρίαρχη θρησκεία στη λεκάνη της Μεσογείου και σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης.

Κάποιοι προειδοποιούν «μη θίγετε για ιερά και τα όσια, μην πριονίζετε το κλαδί στο οποίο κάθεστε! Μην σχετικοποιείτε τα πάντα». Νομίζω όμως ότι δεν έχουμε καμία ελπίδα για πρόοδο ή για ειρήνη, μέσα και έξω μας, ή για κατανόηση μεταξύ μας όσο καθόμαστε σε κλαδιά αντί να στεκόμαστε στα πόδια μας. Κάποια στιγμή πρέπει να το κάνουμε αυτό, να αφήσουμε τα κλαδιά και να ασχοληθούμε με το τι είναι απόλυτο και τι σχετικό.

Υπάρχουν πράγματα που είναι απόλυτα και πράγματα που είναι σχετικά. Τα απόλυτα μπορούμε να τα προσεγγίζουμε στη σφαίρα της αλήθειας, αλλά όχι του πραγματικού. Ο νους μας τα συλλαμβάνει κάποιες φορές, τουλάχιστον τα απλούστερα από αυτά, αλλά δεν μπορεί να τα φτάσει. Είναι η μακρινή ακτή όπου προσπαθεί να φτάσει ο θαλασσοπνιγμένος, τα απρόσιτα παραμυθένια κάστρα. Είναι αφηρημένες έννοιες που λάμπουν μέσα στην καθαρότητά τους, απρόσιτες για πάντα, αλλά χρήσιμες, όπως το καρότο που οδηγεί τον γάιδαρο. Ίσως η πρώτη συνειδητοποίηση αυτών των απολύτων να ήταν το προπατορικό αμάρτημα, ο καρπός του δέντρου της γνώσης. Ίσως η πρώτη δαγκωματιά να ήταν η πρώτη σκέψη που έκανε ο άνθρωπος πάνω στο τι είναι αλήθεια, στο τι είναι ηθικό, ο οραματισμός του απολύτου και η μάταιη προσπάθεια επίτευξής του (λέτε να το έκανε αυτό πρώτα η γυναίκα όπως υπονοεί η Βίβλος; Χο χο, τροφή για σκέψη). Η μάταιη προσπάθεια επίτευξης του απολύτου, ο πύργος της Βαβέλ.

Από την άλλη μεριά, τίποτα από αυτά που είναι πραγματικά δεν είναι απόλυτο. Όλα τα πραγματικά, συμπεριλαμβανομένων και κυρίως των έλλογων όντων είναι σύνθετα και σχετικά, όσο και αν τείνουν προς το ένα ή το άλλο άκρο. Η συνειδητοποίηση αυτής της αλήθειας (άρα αυτού του απολύτου) μπορεί να μας βοηθήσει στο δρόμο της πραγματικής πνευματικότητας. Ποτέ οι πράξεις μας και οι σκέψεις μας δεν θα είναι απόλυτα καθαρές, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε ένοχοι, απλώς αυτοί είμαστε.

Βλέπουμε τις αλήθειες, προσπαθούμε ο καθένας με ό,τι δύναμη έχει να τις τραβήξει στη σφαίρα του πραγματικού, αλλά αποτυγχάνουμε. Ότι πάμε να αγγίξουμε γίνεται από χρυσός στάχτη και σκόνη μόλις πάμε να ανοίξουμε την παλάμη μας όπου νομίζουμε ότι το έχουμε φυλακίσει. Τώρα που το σκέπτομαι, ίσως το μόνο απόλυτο που μπορεί να πλησιάσει ο άνθρωπος είναι η πίστη, αλλά προσοχή, όχι η πίστη σε κάτι. H πίστη σε κάτι συγκεκριμένο, όπως σε μια θρησκεία, είναι υποκατάστατο, κάθε αντικείμενο πίστης είναι σχετικό, το μυστικό ίσως να είναι να πιστεύεις σε όλα και σε τίποτε συγκεκριμένο. Μπορεί να παραληρώ.

Μικρός ήθελα να γίνω ερημίτης, ασκητής, να αφήσω όλα τα σχετικά και να πιάσω τα απόλυτα. Όταν μεγάλωσα δεν άλλαξαν πολλά πράγματα, απλώς συνειδητοποίησα ότι θα μου έλλειπε πολύ το ζεστό νερό και το σαπούνι.

Είναι ίσως ανοησίες όλα αυτά, ίσως πάλι κοινοτοπίες. Δεν μπορώ να φανταστώ πώς μοιάζουν στον αναγνώστη. Έτσι και αλλιώς κανένας δεν έχει να χάσει τίποτα από κάτι τέτοια. Να κερδίσει... δεν ξέρω.

Υ.Γ. Μόνο ένα ποτηράκι τσικουδιά ήπια απόψε.

8 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Πολυ ενδιαφερον κειμενο.

Για την παγκοσμιοποιηση: Ο Οικουμενικος Χριστιανισμος ήταν μια μορφη παγκοσμιοποιησης. Επισης και ο διεθνιστικος Κομμουνισμος.

Για το απολυτο και το σχετικο:
Νομιζω ότι θα μπορουσαμε να κανουμε μια διακριση αναμεσα σε γνωση και ηθικη. Η γνωση πχ των φυσικων νομων είναι απολυτη. Οι ηθικες αξιες απο την αλλη, ειναι σχετικες.

Επισης δεν μπορω να καταλαβω τι εννοεις όταν λες "πιστη, αλλα όχι πιστη σε κατι". Ζητας πιστη χωρις περιεχομενο; Ποσο ανθρωπινη μπορει να ειναι μια τετοια πιστη όταν λες ότι ο ανθρωπος και όλα τα πραγματικα είναι σύνθετα και σχετικά;

Ο προβληματισμος σου είναι βαθυς.

ΥΓ Αν θες μπορεις να διαβασεις ενα post για την Δημοκρατια και την σχετικοτητα στο: levitypen.blogspot.com
Ισως βρεις κατι που να σε ενδιαφερει και να απαντα σε καποιους προβληματισμους σου.

Φιλικα, καλημερα.

mickey είπε...

Μια χαρά τα λες, παρά την ...τσικουδιά ;)

Η πλάκα είναι πως στο Σύνταγμα της χώρας μας υπάρχει διάταξη που απαγορεύει τον ...προσηλυτισμό!

Αρκεί να εφαρμόζεται από οποιονδήποτε άλλον πλην της "επικρατούσας θρησκείας" βεβαίως βεβαίως.

Περαστικά μας...

Περαστικός είπε...

Γεια σου Fidelio,

Δεν αναφέρομαι τόσο στο πώς βλέπει ο Χριστιανισμός τα έθνη ή πόσο οικουμενικός είναι. Λέω ότι η ίδια η διάδοση και η επικράτηση αυτής της θρησκείας βασίστηκε σε μια "παγκοσμιοποίηση" της εποχής υπό την ομπρέλα της Ρώμης, της διάδοσης του εμπορίου, των μετακινήσεων πληθυσμών και ιδεών, του συγκρητισμού που επικρατούσε τότε και έκανε δεκτικούς τους ανθρώπους σε νέες ιδέες και θρησκείες, αλλά ίσως και των αδιεξόδων που υπήρχαν, με παρόμοιο τρόπο (αλλά φυσικά σε μικρότερη έκταση και κλίμακα) όπως και σήμερα. Ήταν ένα περιβάλλον μίξης και ανάμιξης των πάντων, όπου η παράδοση αμφισβητούταν.

Για την ηθική, χρειάζεται προσοχή ως προς τις έννοιες και την ορολογία. Όταν εγώ αναφέρομαι σε ηθική δεν μένω σε κανόνες ή τρόπους συμπεριφοράς που βεβαίως μπορεί να διαφέρουν από κοινωνία σε κοινωνία, αλλά ούτε και θεωρώ αυτόματα ότι κανόνες που βαπτίζονται ως ηθικοί από μια κοινωνία είναι όντως τέτοιοι. Πολλοί κοινωνικοί κανόνες μπορεί να είναι ανήθικοι. Αναφέρομαι λοιπόν στην ηθική με φιλοσοφικά κριτήρια, με βάση την πηγή της ηθικής που, κατά τον Σοπενάουερ είναι η ευσπλαχνία. Η ηθική στάση προϋποθέτει την επίγνωση και συνείδηση ότι κάθε ενέργεια στην οποία προβαίνουμε σε αυτό τον κόσμο επηρεάζει το περιβάλλον μας και τους γύρω μας και ότι αυτές τις συνέπειες πρέπει να τις λαμβάνουμε υπόψη και να τις ζυγίζουμε στη ζυγαριά της δικαιοσύνης. Ο βαθύς κατακερματισμός του κόσμου στο μυαλό μας και η μη εγρήγορση για τις συνέπειες των πράξεών μας στους άλλους είναι ανηθικότητα. Υπό αυτή την έννοια η ηθική είναι πιο βέβαιη και από τους φυσικούς νόμους.

Οι επιλογές φυσικά είναι αναγκαίες και τα κριτήρια, που επιβάλλει και η πραγματικότητα, αναρίθμητα. Η πραγματικότητα της ζωής μας υποχρεώνει κάποιες φορές να βλάπτουμε άλλους ανθρώπους ή άλλα πλάσματα. Αυτός ο οποίος το κάνει με επίγνωση ότι βλάπτει μια ζωή όχι κατώτερη της δικής του, αλλά υπακούοντας στην αναγκαιότητα και αυτός ο οποίος προσπαθεί να αφαιρεί όσο λιγότερα μπορεί από τους άλλους ή να προσφέρει πίσω κάτι από όσα παίρνει έχει κάνει ένα σημαντικό βήμα για την ηθική ωρίμανσή του. Όποιος όμως θεωρεί ότι απλώς καταναλώνει ή τσαλαπατά κατώτερες υπάρξεις που έχουν βρεθεί εκεί για να εξυπηρετούν τον ίδιο, είναι βαθύτατα ανήθικος και έχει να μάθει πολλά. Η συζήτηση όμως αυτή είναι πολύ γενική και κατανοώ ότι έχει πολλές διακλαδώσεις και μονοπάτια.

Τι εννοώ λοιπόν με τη πίστη, αλλά όχι σε κάτι... Να σκεφτώ... εννοώ να είσαι πάντα στραμμένος στο φως μέσα σου, να θεωρείς ότι πρέπει να πράττεις το σωστό απλώς και μόνο για αυτό που είναι, να πιστεύεις ότι πρέπει πάντα να προσπαθείς να φτάσεις ψηλότερα, ότι το σώμα σου και τα μέλη σου είναι ο κόσμος και ότι τα όρια της ύπαρξής σου δεν είναι το δέρμα του σώματός σου. Εννοώ να είναι ρούχο σου ο ουρανός. Η ύπαρξή μας είναι σαν ένα στρογγυλό κουλούρι, έχει στη μέση μια τεράστια τρύπα. Διαφορετικοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν αυτή την τρύπα διαφορετικά. Άλλος βλέπει την τρύπα και λέει ότι αντί για τρύπα βλέπει ένα καλοκάγαθο παππούλη, άλλος αρνείται ότι υπάρχει τρύπα και λέει ότι πρέπει μόνο να κοιτάμε το κουλούρι, άλλος απλώς δεν ασχολείται και λέει ότι ένα κουλούρι το έχουμε και να το γλεντήσουμε και άλλος κοιτάζει την τρύπα χωρίς φόβο, αλλά με θαυμασμό, χωρίς να τρέμει ό,τι ενδεχομένως βγει από αυτήν, αυτό είναι η πίστη που προτιμώ. Η απόλυτη δύναμη. Εδώ σταματώ διότι αρχίζω και γίνομαι υπερβατικός.

Ευχαριστώ για το link, η σχετικότητα είναι απόλυτη στην πολιτική πράξη, αλλά οι σκοποί της πολιτικής έχουν και αυτοί τη ρίζα τους σε απόλυτες έννοιες (όπως να ζούμε με λιόγτερο πόνο και περισσότερη ελευθερία).

Περαστικός είπε...

Γεια σου φίλε Mickey, μαζί γράφαμε.

ellinida είπε...

Είμαι πτώμα για να σου γράψω αναλυτικά τις σκέψεις μου. Ωστόσο θα σου πω το εξής. Ακούω τα πάντα, δεν ενστερνίζομαι τίποτα. Δεν είμαι επίσης απόλυτη για τίποτα.
Καλά είναι εδώ στις ερημιές, και νερό ζεστό έχουμε και σαπούνι. Μα προπάντων έχουμε την δυνατότητα και κλείνουμε τον κόσμο απέξω όταν μας παρακουράσουν οι φωνές.
Καληνύχτα.

Περαστικός είπε...

Ωραίο πράγμα οι ερημιές...

cyrus είπε...

Δεν τολμώ να μπω στην ουσία. Θέλω μόνο να ρωτήσω κάτι:

Ο ...Λάσκος, στο σκίτσο, πού κολλάει;

:-Ρ

Περαστικός είπε...

Γεια σου Cyrus, σάμπως υπάρχει και ουσία; Το σκίτσο ήταν το πιο φτηνό που βρήκα. :)